ok sagði svá, at hann mun eigi eptir, ef Ragnhildr færi á braut (O. S. 144, 34). þar sem þér ræðit um, at svá mikil gnótt verðr eldsins í grundvöllum landsins, at landskjálftar verði af umbroti eldsins (Kgs. 35, 20). Helgi svarar, at þeir mundu berjast, meðan þeir mætti (Nj. 89, 18). þeir segja, at þat vur alls ekki, at fótr styddist við hönd (Sn. E. I 368, 23).

c) þá sagði Sigvaldi konungi, at hann hefði beðit til handa honum dóttur Burizleifs konungs, er Gunnhildr hét, sú er vænst er, en mér er föstnuŎ systir hennar, er Ástríðr heitir (Jomsv. 69, 13). spurði konungr nú, hverju gegndi, er hann kom øngu sinni, ok svívirðir svá mik ok mín boð (Jomsv. 57, 13).

§ 76. Det er ovenfor ved flere leiligheder paapeget, at i at-sætninger efter menings-, udsagns- og viljesverber, at stundom udelades; dette sker navnlig i den anden og følgende af flere sideordnede sætninger af denne art, og i dette tilfælde antager sætningerne gjerne en mere selvstændig form derved, at verbet som almindelig i hovedsætninger sættes foran subjektet, medens i bisætninger den omvendte ordstilling er den gjængse.

Heraf udvikler sig den sprogbrug, at stundom indholdet af et udsagn, en mening eller forestilling udtrykkes i (tilsyneladende) hovedsætninger i konjunktiv (alm. imperf. og plusquamperf., sjelden præsens og perfektum; er sætningen futurisk mundi (ell. myndi) — og at paa samme maade indholdet af en befaling, forskrift, opfordring angives indirekte i (tilsyneladende) hovedsætninger i imperf. (sjelden præs.) konjunktiv eller med imperf. konjunktiv eller indikativ (sjelden præs. konj.) af hjælpeverbet skulu.

Det er dog i regelen kun en enkelt eller et par sætninger, som udtrykkes saaledes; hvor det gjælder en længere sammenhæng, gaar man enten over i den direkte taleform, eller et styrende hovedverbum indskydes med visse mellemrum. Bisætningerne til saadanne udsagn sættes overensstem

mende med de ovenfor angivne regler regelmæssigst i konj., men ogsaa ofte i indikativ.

a) segir, at hann þóttist þat spurt hafa, at með Guðmundi var rausn mest á Íslandi, ok væri hann honum til handa sendr (O. S. 76, 6). sagði, at þá var miðnótt, ok enn væri mál at sofa (Sn. E. I 148, 18). bað þat hylja, en at öðrum kosti væri lokit sætt þeira (Sn. E. I 354, 21). bað Regin fara braut, en at öðrum kosti mundi hann fara sem Hreiðmarr (Sn. E. I 356, 11). kvað konung hafa njósn af um menn þá, er land vildu svíkja undan honum; ok væri þá í bæinn komnir ok hefði haft herbergi í húsum Gríms ens grá (Mork. 6, 1). kvað ekki nú myndu fara á konungs fund héðan ífrá, ok mundi nú hafa hverr, sem fengit hefði (Mork. 50, 39). lézt konungr ætla, at nú myndi betr fara en á Jótlandshafi, ok þeir Danir hefði sjaldan því átt at hrósa, at þeir elti hann ok Norðmenn (Mork. 75, 15). sagði, hversu ríkr konungr var, ok hversu hann hafði náliga alt undir sik lagt, ok hversu víða hann hafði farit; ok þeim væri slíks ván, ef þeir skipaðist eigi við ok leysti af hendi fé ok sendingar með sæmo (Mork. 175, 24).

grunaði hann, at þeir váru sumir, er annat myndu um mæla, en sýnast mundi ráðligast; ok myndi þá eigi ráðit, hvárt allir myndi honum rétta skuld gjalda um trygðina (O. S. 169, 30). hvat er þat drauma? er ek hugðumk fyr dag litlu Valhöll ryðja fyr vegnu fólki; vektak einherja, bæðak upp rísa (Eiriksm. 1). hugðak mér, Gunnarr! grimt í svefni, svalt alt í sal, ættak sæing kalda, en þú, gramr! riðir glaums andvani (Br. 16). hugðak mér af hendi hvelpa losna, glaums andvana gylli báðir (Guð. 2, 42). blæju hugðak þína brenna í eldi, hryti hár logi hús mín í gögnum (Atlm. 15). gørvan hugðak þér gálga, gengir þú at hanga, æti þik ormar, yrðak þik kvikvan, gørðisk rök ragna (Atlm. 22). á hugðak hér inn renna at endlöngu húsi, þyti af þjósti, peystisk af bekki, bryti fætr ykkra bræðra hér tveggja, gerðit vatn

vægja (Atlm. 26). konur hugðak dauðar koma í nótt hingat, værit vart búnar, vildi þik kjósa, byði þér bráðliga til bekkja sinna (Atlm. 28).1

b) þá bauð konungr Halla með sér at vera, ok nemi menn kvæðit (Mork. 100, 27). bað þá segja hertoganum, at hann vildi frið öllum hans mönnum, en hertoginn léti þeim heimilt þar at sitja um vetrinn í hans ríki ok hafa þat, er þeir þurftu þar at nanðsynjum til viðrvistar, en þeir mundu (NB.) gørast sem hægstir landfólkinu, ok hertoganum væri þat góðræði, alls þeir váru sóttir svá langt frá sínu landi (Mork. 158, 7). mér hefir stillir stefnt til eyrar: þriggja nátta skylak þar koma (H. Hj. 35). fastnaði Mörðr Hrúti dóttur sína Unni ok skyldi bod vera hálfum mánaði eptir mitt sumar (Nj. 2, 50). eptir þat var gørt um málit ok á kveðit um fégjöld, ok skyldi alt greitt þegar þar á þingi; en Gunnarr skyldi fara utan ok Kolskeggr ok vera í brautu þrjá vetr, en ef Gunnarr færi eigi utan ok mætti hann komast, þá skyldi hann dræpr fyri frændum hins vegna (Nj. 74, 14 fgg.). Flosi var ok gørr utan ok allir brennumenn, ok skyldu eigi fara samsumars, nema þeir vildi, en ef þeir færi eigi utan um þat, er þrír vetr væri liðnir, þá skyldi hann ok allir brennumenn vera sekir skógarmenn (Nj. 145, 274). gørðu sætt sína: skyldi Ólafr vera konungr yfir landi, meðan hann lifði; hann skyldi halda sætt ok frið við Noregs konung, ok svá við þá menn alla, er í þessi ráðagerð höfðu vavizt. Önundr skyldi ok vera konungr ok hafa þat af landi, er semdist með þeim feðgum (O. S. 89, 35). Ragnhildr hét 1 Men: geir hugðak standa í gögnum þik miðjan, emjuðu úlfar á endum báðum (Atlm. 24). björn hugðak hér inn kominn, bryti upp stokka, hristi svá hramma, at vér hrædd yrðim, munn oss mörg hefði, svá at vér mættim ekki, þar var ok þrömmun þeygi svá lítil (Atlm. 17). þar þóttumst ek sjá varga mjök marga, ok sóttu þeir allir at mér þá þótti mér þeir sækja at öllum megin, en ek vörðumst; ek skaut alla þá, er fremstir váru tók ek þá sverðit ok vá ek með annarri hendi, en lagða með atgeirinum annarri hendi o. s. v. (Nj. 62, 25 fgg.).

Steini vináttu sinni, ok hann skyldi þangat koma á hennar fund, ef hann þættist hennar liðsemdar þurfa (O. S. 144, 15). var Svanhildr seld honum í hendr; skyldi hann foera hana Jörmunreki (Sn. E. I 366, 24). hét mála öllum her hans, meðan þeir væri í ferðinni; en konungr sjálfr skyldi eignast III kostgripi, þá er hann kaus (var. køri) ór Svíþjóð (Sn. E. I 394, 12). Cfr. ogsaa Jomsv. 64, 9 fgg. og O. S. 227, 1 fgg. Anm. Sjelden forekommer spørgsmaal paa denne maade i indirekte form.

konungr varð við styggr ok mælti um nökkurum orðum, sagði, at þeir mundu vera menn stórlátir, eða hvat þeir mundu fyrir ætlast (Eg. cap. 5).

§ 77. Ogsaa naar bisætninger føies bestemmende til andre slags konjunktiviske sætninger end de ovenfor nævnte, kan de sættes i konjunktiv, hvis de udsiges som et led af den i den konjunktiviske sætning udtrykte forestilling. 1

1

kann vera, áðr dagr sé, at Hrærekr hafi fengit sér þat fylgsni, at hann verði síðan ekki auðfundinn (O. S. 72, 33). þat má enn vera, ef guð vill, at vér fáim svá mikinn metnað, at vér þerrim oss á miðjum dúk (Mork. 81, 29).

þat lét hann eigi, sem hann vissi, hverr því hefði sært (Nj. 112, 37). vil ek miklu heldr til þess hætta, en hitt spyrist, at þú leggist undir höfuð orðsending Ólafs konungs fyr hræzlu sakir við Svíakonung (O. S. 54, 13).

þótt svá hafi verit, at nökkurr hlutr hafi svá verit ramr eða sterkr, at Þórr hafi eigi sigr fengit á unnit, þá er eigi skylt at segja frá (Sn. E. I 140, 14). þóat svá verði optar, at ek eiga vald á lífi þínu, þá skal ek þik aldri drepa (Nj. 151, 68). þat skal aldri verða, þóat ek vita, at líf mitt liggi við (Nj. 77, 45). nú þótt svá sé, at þú hafir þetta mál þér í fang tekit, þá skal þat eigi fyri því at heldr niðr falla (Mork. 180, 39).

1 Om bisætninger til sætninger i potential og hypothetisk konjunktiv, se §§ 13 og 23.

M. NYGAARD.

Om Betydningen af „Eyktarstaðr" i Flatøbogens

Beretning om Vinlandsreiserne. 1

Den første, som i den nyere Tid forsøgte at bestemme Vinlands geografiske Beliggenhed, var Arngrim Jonsson i „Gronlandia“; han saavelsom alle senere Forskere har hertil benyttet det Sted i Flatøbogens Grönlendingaþáttr, hvori der tales om den korteste Dags Varighed i Vinland („meiri var þar jafndægri enn a Grænlandi eda Islandi, sol hafdi þar eyktarstad ok dagmalastad a skamdegi"); men om Betydnin gen af dette Sted har der været gjort meget forskjellige Meninger gjældende, og saavidt jeg ser, kan der gjøres stærke Indvendinger mod dem alle. Arngrim Jonsson oversatte „sol in ipso solstitio hyberno horas circiter 6 plus minus supra horizontem commorat"; han lægger forsigtigt til „plus minus“ (omtrent), idet han tilføier „sciotericiis enim destituebantur". Denne Forklaring har vel kun været bekjendt for de faa danske Lærde i 17de Aarh., der havde Adgang til Arngrims Gronlandia; mere udbredt blev den først i den islandske Oversættelse, der udkom i Skálholt 1688. Arngrims Forklaring godkjendtes ogsaa af Torfæus i hans „Vinlandia" (1705): „Brumales dies ibi qvam vel in Islandia vel Gronlandia longiores, ad horam nonam circa solstitia sol oriebatur, tertiam occidit"; dog gjør hertil Torfæus den Bemærkning, at denne Observation maa af Hensyn til Jordbundens Frugtbarhed ansees for unøiagtig, da den viser hen til en geografisk Bredde af 58° 26'. Under Trykningen er imidlertid Torfæus bleven

1 Foredraget i Christiania Videnskabsselskab 2den Nov. 1883.