n

40

Vos, quibus est virtus, muliebrem tollite luctum,
Etrusca praeter et volate littora.

Nos manet Oceanus circumvagus: arva, beata
Petamus arva divites et insulas,
Reddit ubi Cererem tellus inarata quotannis
Et imputata floret usque vinea,

45 Germinat et nunquam fallentis termes olivae
Suamque pulla ficus ornat arborem,
Mella cava manant ex ilice, montibus altis
Levis crepante lympha desilit pede.
Illic iniussae veniunt ad mulctra capellae
Refertque tenta grex amicus ubera,
Nec vespertinus circumgemit ursus ovile,

50

Neque intumescit alta viperis humus.
Pluraque felices mirabimur, ut neque largis
Aquosus Eurus arva radat imbribus,
55 Pinguia nec siccis urantur semina glebis,

rum et Romanorum status magis etiam
inculcetur. Etrusca praeter] Prae-
positiones postpositas (vide ad Carm.
III, 3, 11) encliticarum vocularum
instar nomini suo adhaerere caesura
ostendit atque altera inclitica et.
circumvagus] áóggoos. Cat. 64, 30:
Oceanusque pater, totum qui am-
plectitur orbem.“
arva] De ite-
rato in altero versu eodem vocabulo
-in qua re quanta vis insit non
est quod dicatur conferas Epod.
11,3. Virg. Aen. VII, 586 sq. Quam-
quam concedo, non nimis felicem
hanc esse epizeuxim, quoniam qui
arva iam habent non possunt sim-
pliciter iuberi arva petere, atque id
ipsum, cur nova arva petantur, ad-
iectivo beata postea additur, tamen
abstineo a coniecturis et emendatio-
nibus et reprehendo potius poetam
quam scribas. Axtius e coniect. cir-
cumvagus: eia, beata cet., quod si
scriptum esset a poeta, non facile
corruptum esset a scribis. Cere-
rem] pro frumento, ut Vulcanus pro
igne apud Ovid. Met. VII, 104: „Ecce
adamanteis Vulcanum naribus efflant
Aeripedes tauri." id. VIII, 290 sqq.:
Is modo crescentes segetes procul-
cat in herba, Nunc matura metit fle-

turi vota coloni, Et Cererem in spicis intercipit." Ceterum lege Ovid. Met. V, 341 sqq. pulla ficus] matura. Ac nascitur ea in sua arbore, non in insitivis ramis; insitione igitur in beatis insulis non est opus. Levis crepante] Eleganter ipso versu susurrum aquae desilientis imitatus est." Comm. Cruq. Aquae quia currunt, apud poetas pedem quoque habent; ut Virg. Cul. 17: „Castaliaeque sonans liquido pede labitur unda." tenta ubera] ut Virg. Buc. 4,21. vespertinus] vide ad Carm. I, 2, 45. circumgemit] Gemere dicuntur ea maxime animalia, quorum vox gementi similis est, sed extendunt poetae notionem, ut Virg. Aen. VII, 15. intumescit alta] Voc. alta notione sua artissime cum intumescit coniungendum, ut sit „Noch schwillt von Nattern hoch der Boden auf."

60

Utrumque rege temperante coelitum.
Non huc Argoo contendit remige pinus,

Neque impudica Colchis intulit pedem ;
Non huc Sidonii torserunt cornua nautae,
Laboriosa nec cohors Ulixei.

Nulla nocent pecori contagia, nullius astri
Gregem aestuosa torret impotentia.
Iuppiter illa piae secrevit littora genti,
Ut inquinavit aere tempus aureum;

65 Aere, dehinc ferro duravit saecula: quorum
Piis secunda vate me datur fuga.

Carmen XVII.

Iam iam efficaci do manus scientiae,
Supplex et oro regna per Proserpinae,

corum coniuncta sunt, ut saepe. Non huc] Intactae illae insulae sunt ab hominum commercio neque infectae cupiditatibus, mercaturae et commercii illis quidem sociis. Cuius rei triplex affertur exemplum: Argo navis cum Medea, quae patre relicto peregrinum virum secuta est; Sidonii nautae, qui ut divitias conquirerent in remotissimas regiones penetrabant; Ulixes versutus et astutus. Praeterea notandum, eadem tria exempla clarissima esse per antiquitatem longinquis per Oceanum navigationibus. Nulla nocent] Hoc loco hi versus in omnibus codd. leguntur. Interpretes eos aut in alium locum vel post v. 52 vel post v. 56 transferunt aut pro spuriis habent. Sed poeta primum eas insularum dotes, quae terra ipsa continentur, vv. 43 -52 descripsit, deinde res quae extrinsecus veniunt subiunxit. Terra nihil in se continet quod aut agris aut incolis et gregibus noceat neque extrinsecus mala veniunt. Etenim agros neque nimiae pluviae vexant nec siccitas exurit, incolae a peregrinis non turbantur, pecudes denique nullis contagiis laborant. Igitur neque agris neque hominibus neque Horatius ed. Dillenburger ed. II.

40

Vos, quibus est virtus, muliebrem tollite lu
Etrusca praeter et volate littora.

Nos manet Oceanus circumvagus: arva
Petamus arva divites et insulas
Reddit ubi Cererem tellus inarata
Et imputata floret usque vir
45 Germinat et nunquam fallentis
Suamque pulla ficus orn

50

LIBER CARL ZIL ZU

Utrumque rege temperate defin

huc Argoo contend IE WA eque impudica Colchis neuit van

Sidonii torserunt cata

iosa nec cohors Uhre

pecori contagia, nous astri

estuosa torret impatentia.

secrevit littora genti,

tempus aureum;

avit saecula: quor

Mella cava manant exce

Levis crepante lymph

Illic iniussae veniunt ad

Refertque tenta gr

Nec vespertinus circu

Neque intumesci
Pluraque felices m'
Aquosus Eur

arva iam b

pliciter iu

ipsum, c' iectivo abstine

nibus

quan

cun

BC

datur fuga.

1, 5, carminum]

... cf. Epod. 5, ic scribendum, non ad Carm. I, 28 p. 79. solve] Iteratio est enixe preSimiliter Carm. I, 35, 15. rbinem] rhombum magicum, qui ut per licia attracta et advoluta agitatus incantatos ad voluntatem magae adstrinxit, sic retro actus adstrictos vi solvit. cf. Theocr. II, 30: „XwsTM Fraig de Coupos d dixes Appoditas, s tires droito neg άuεtéonoi dvonoi." — Telephus] My sorum rex ab Achille (Nerei nepote) vulneratus consulto oraculo respon. sum tulit : 6 Touous nai latab Achilles precibus eius motus ferrugine cuspidis hastae suae vulnus sa

rl do manus] victum me pro- navit.
Cic. ad Att. II, 22: „Aiebant
primo sane diu multa contra, ad

artremum autem manus dedisse."

-

unxere] Boni etiam codi, ces luxere, male; lugere etiam poterant non receptum, ungere non potuerunt. Unxere indicat redditum et

Proserpinae] a Canidia maga magnopere receptum corpus Hectoris, luxere non culta. Eadem de causa etiam Diana indicat, nec magis planxere, quod memoratur. cf. Epod. 5, 51. renda] movere deos est deos laedere, recte, etiamsi Homerus Il. XXIV, 776 violare, irritare. Liv. 25, 26: „into- diserte non narrat quod rerum ratio

leranda vis aestus

mo- proposuit Peerlkampius. Sic igitur

omnium ferme tulit, addictum] Hom. II. XXIII, homicidam] Hom. II. I, 242. corpora movit." Fuit etiam prover-183. procidit] Hom. Il. XXIV, 510. cf. bium non movenda moves, άxívnτα

per atque] Ne credas Carm. I, 10, 14. pervicacis] Carm. cum Bothio esse scribendum per te- I, 6, 6.

Circa membra; tunc mens et sonus
atque notus in vultus honor.

"Derque poenarum tibi,
"Itum et institoribus.

"erecundus color

icta lurida;

doribus,

at otium;

', neque est

er,

LIBER. CARM. XVI. XVI

Utrumque rege temperante coelum,
huc Argoo contendit remige panus,
e impudica Colchis intulit pedom;
ponii torserunt cornua nantae,
ec colors Ulixci

contagia, nullius astri

prret impotentia. fora genti,

quorum

o terra, ardeo Dutus Hercules

cana fervida

. flamma: tu, donec cinis dus ventis ferar,

enenis officina Colchicis.

ae finis aut quod me manet stipendium? Effare; iussas cum fide poenas luam, Paratus expiare, seu poposceris

gr. lat. §. 227. Sabella] Sat. I, 9, 29. Ut Marsi sic etiam Sabelli et Peligni magicarum rerum periti. cf. Epod. 5, 76. infra v. 60. Vide ad Carm. II, 1, 38. Hercules] Epod. 3, 17 virens flamma] ad colorem sulfureae flammae, quam exhalat Aetna. In codd. etiam urens et furens,

G

cinis] „Tu veluti quaedam venenorum officina non cessabis me tuis venenis exurere, donec exaruerim et cineris in modum consumptus atque a ventis dispersus fuerim?" iuriosis] Summa in mortuos iniuria est cineres eorum ventis dissipandos dare. Quae finis] exitus, eventus; sic non raro feminino genere: Virg. Aen. II, 554. Liv. XXII, 57. Cic. Leg. II, 22: „Necesse est edisseri a nobis, quae finis funestae familiae cet."

stipendium] de poena, ut Catull. 64, 173: „Indomito nec dira ferens stipendia tauro", de adolescentibus

Per et Dianae non movenda numina,
Per atque libros carminum valentium
Refixa coelo devocare sidera,
Canidia, parce vocibus tandem sacris
Citumque retro solve solve turbinem.
Movit nepotem Telephus Nereïum,
In quem superbus ordinarat agmina
10 Mysorum et in quem tela acuta torserat.
Unxere matres Iliae addictum feris
Alitibus atque canibus homicidam Hectorem,
Postquam relictis moenibus rex procidit
Heu pervicacis ad pedes Achillei.
15 Setosa duris exuere pellibus
Laboriosi remiges Ulixei

parcere velit supplex obsecrat. Sed
surdae sunt aures Canidiae; nun-
quam ea furorem ultionemque minuet.
Duae igitur carminis sunt partes, pri-
ma (v. 1—52) qua poeta quidquid
olim calumniatus sit mentitum se esse
humili animo videtur fateri ; altera
(v. 53-81) qua Canidia veniam se
daturam non negat solum sed poenas
etiam aucturam minatur. Qua carmi-
nis ratione novam salsissimamque Ca-
nidiae irrisionem addi supervacaneum
prope videtur
uno verbo indicare.
Quo anno carmen compositum videa-
tur inveniri nequit, vehementer enim
erraret qui ex v. 23 concludi aliquid
posse opinaretur. Frankio novissimus
omnium epodorum esse visus est,
scriptus circa a. 724; aliis a. 715,
aliis a. 717.

que, recordare etiam atque postponi a poetis, ut Epod. 8, 11. Sat. I, 5, 4. I, 6, 131. I, 7, 12. carminum] sunt formulae magicae, cf. Epod. 5, 45. refixa] Sic scribendum, non defixa. Vide ad Carm. I, 28 p. 79.

--

solve solve] Iteratio est enixe precantis. Similiter Carm. I, 35, 15. turbinem] rhombum magicum, qui ut per licia attracta et advoluta agitatus incantatos ad voluntatem magae adstrinxit, sic retro actus adstrictos vi solvit. cf. Theocr. II, 30: „Xws δινεῖν ὅδε ῥόμβος ὁ χάλκεος ἐξ 'Αφροδίτας, Ὣς τῆνος δινοῖτο ποθ' άueréonor 9iono." - Telephus] Mysorum rex ab Achille (Nerei nepate) vulneratus consulto oraculo respon sum tulit: o rowoɑs nai lágɛtal. Achilles precibus eius motus ferrugine cuspidis hastae suae vulnus sanavit. unxere] Boni etiam codices luxere, male; lugere etiam poterant non receptum, ungere non potuerunt. Unxere indicat redditum et receptum corpus Hectoris, luxere non indicat, nec magis planxere, quod proposuit Peerlkampius. Sic igitur recte, etiamsi Homerus II. XXIV, 776 diserte non narrat quod rerum ratio addictum] Hom. II. XXIII, homicidam] Hom. II. I, 242. procidit] Hom. Il. XXIV, 510. cf. pervicacis] Carm.

V. 1. do manus] victum me profiteor. Cic. ad Att. II, 22: „Aiebant illum primo sane diu multa contra, ad extremum autem manus dedisse." Proserpinae] aCanidia maga magnopere culta. Eadem de causa etiam Diana memoratur. cf. Epod. 5, 51. movenda] movere deos est deos laedere, violare, irritare. Liv. 25, 26: „into leranda vis aestus omnium ferme tulit. corpora movit." Fuit etiam prover-183. bium non movenda moves, ἀκίνητα κινεῖς. Per atque] Ne credas Carm. I, 10, 14.

cum Bothio esse scribendum per te- I, 6, 6. laboriosi] Epod. 16, 60.