hlunns kunna sinn föður (Lex. poët.: hleypihlunnr). Verid getur, ad rjettara væri að rita hlunnr, í stað hlunns, og taka svo saman: prjótar marnar vita láta peygi pat barn kunna föður sinn, rastar-hesta-hleypihlunnr. rastar-hestahleypihlunnr væri þá ávarp (= Þórðr blígr). 40. k. 2. v. 7.-8.: enn emk gjarn til gunnar gjalfrelda Þetta er skýrt svo i Lex. poët.: gjalfr, sjór: gjalfreldr, gull; gjalfrelda gunnr, kvenkenning. Jeg tel engan efa á, að þetta sje rjett skýrt, og að hugsunin sje þessi: jeg er enn fús að finna konuna, ɔ: Þuríði á Fróđá. Á sama hátt er þetta og tekið í útg. 1787 (: adhuc foeminam convenire cupio), útg. 1864 og útg. 1882; en í útg. 1895 er röng skýring á þessu. Þar segir: "Gunnr, valkyrja; Gunnar gjalfreldr, orusta". Opt fer eigi betur, þá er breytt er. gunnar-gjalfr, valkyrju-gnýr, væri rjett orustukenning, og gunnar-gjalfreldr væri þá sverðskenning. Til að fá orustukenning út úr þessum orðum verður að taka þau svo: gunnar-gjalfreldr = gunnarelds-gjalfr; gunnar-eldr, sverd; gunnar-elds-gjalfr, sverđagnýr, orusta. En skýringin á þessu í Lex. poët., o. sv. frv., er að minni ætlun hin rjetta. 40. k. 3. v. 3.-4.: sú er berr, í vá viđa, vá á að vera = váđir vrá, horn, skúmaskot; "í vrá viða, in silvarum latebris", útg. 1864; "viða vrá, skógr", útg. 1882 og útg. 1895. En þetta vísuorð: sús berr í vrá viða getur auðvitað eigi verið rjett, því að 1) er það hendingalaust; 2) getur viða (~~) eigi myndað síðasta braglið í vísuorðinu, því að næst-síðasta samstafa í dróttkvæðu vísuorði verður að vera löng; 3) fæst engin hugsun, er við eigi, út úr vá (= vrá) viða, því að Björn Breiðvíkingakappi var ekki staddur í skógi, er hann kvað vísu þessa, heldur lá hann í hellisskúta uppi á heiði í hríð mikilli. Í handr. stendur vo viðri, og hefur það verið tekið sem voviðri (= váviðri), vođaveður (útg. 1787; Lex. poët.). Betur færi þó að lesa vá veðra, og verður vísuorðið þó hendingalaust. Verið getur, að vísuorðið hafi upphaflega verið: sús berr í vrá virða (?). vrá virða ætti þá að þýða: hús manna, bústaður manna, og vera gagnstætt steina-hellir. Yrdu þá hendingar í vísuordinu (berr : virð.). 6. vo. á að vera einn vissi nú steina, eins og Konr. Gíslason vildi rita (Nj. II. 392.; útg. 1895), en eigi einn vissi mik steina. Í 1. vo. ætla jeg að rita eigi mundi, en eigi mundit, því að neitunin er í þeygi (= þó eigi). 1. vo. er hendingalaust, og ætla jeg, ad hin upphaflega mynd þess hafi verið: Hlín of hyggja mundi og verða þá hendingar í því (Hlín: mundi). Jeg rita þá vísuhelminginn svo: Hlín of hyggja mundi sús berr í vrá virđa og tek svo upp: Hafleygjar-hlin, sús berr váðir í vrá virða, mundi peygi of hyggja vel ráði 62. k.: Böð varð í Bitru, brát hykk par fengu mínu, ef o. sv. frv. görvi gnógs styrjar gjóðum sigrfljóđa, o. sv. frv. = Líklegt er, að 2. vo. eigi að vera: bráð hykk þar náðu, eins og ritað er í útg. 1895, þó að aptur sje horfið frá því í skýringunum; þá verða hendingar í vísuorðinu. hykk görvi gnógs styrjar náðu bráð gjóðum sigrfljóða gefur ágæta hugsun; ná bráð afla bráðar (handa hræfuglum gjóðum sigrAljóða). Annars rekur engin nauður til, að hafa hendingar í þessu vísuorði, því að hendingalaus eru 1., 5., 8. vísuorðin. En það lá svo beint fyrir skáldinu að segja bráð hykk þar náðu, að jeg ætla, að svo hafi vísuorðið upphaflega verið. 63. k. 1. v. 5.-8. sá kennir þér sinna pat verdr, at fé fjötrar Vísuhelmingurinn er ritaður á (svarð hristir ben jarðar ... fjör þitt enn sék görva, útg. 1882; svarðhristir ben jarðar, ... fjör þitt, enn sék gørva, útg. 1895). Svo er tekid saman: sá svarðhristir kennir þér sinna jarðar ben; en ek sé görva; þat verðr, at fé fjötrar fjör pitt, útg. 1894; ... pat verðr, at fé fjötrar fjör þitt, enn sék görva (sék = eg sé), útg. 1884; ... Enn sék gørva, útg. 1895. svarðhristir á að vera građungurinn Glæsir; sinna jarðar ben (!) á að vera: hugsa um gröfina, dauðann. Jeg ætla það ljóst, að óhætt sje að hverfa frá þessari skýringu. útg. 1787 er lesið: sá kennir þér syna (seina) og í Lex. poët. er tekið saman: sá kennir þér svarðristit men jarðar, og þýtt svo: is (taurus) monstrabit tibi effossam terræ glebam (sepulcrum), i. e. necem tibi adferet. En hvar kemst þá að síðasta orðið í 5. vo. (syna seina sinna)? A' því finn jeg enga skýring í Lex. poët. En verði að sleppa því, þá er ljóst, að vísuorðin eru eigi rjett skýrð, enda ætla jeg bert, ad einnig verdi að hverfa frá þessari skýringu í Lex. poët.; en jeg hef fært til allt þetta, til að sýna, að skýringar þær, sem enn eru fram komnar, eru eigi fullnægjandi. Hins vegar treysti jeg mjer eigi til að leidrjetta vísuorð þessi (5. og 6. vo.), og skýra þau til hlítar, en þó vil jeg geta þess, er mjer hefur í huga komið. Ef 6. vo. er ritað svardhristir mens jarðar, gæti verið í því fólgin mannkenning, þannig að svarðhristir mens jarðar væri = svarðar mens jarðhristir; svarðar-men =ormur (sbr. lyngva-men, grundar-men); svarðar-mens-jörð gull; gulls-hristir; mannkenning (sbr. hringa-hristir?) handarfasta-hristir, og hristir hadds hallar mjallar í þessari vísu, er hjer ræðir um; og væri þetta þá ávarp, eins og hristir hadds hallar mjallar í fyrra hluta vísunnar. 5. vo. getur hver farid med eptir því sem hann vill, og telur líklegast. Mjer hefur komið til hugar, að það kynni að hafa verið svá kennir þér svanni, (eđa svá kenna mér sýnir). þá ætti svo upp að taka: svarðhristir mens jarðar! svanni ARKIV FÖR NORDISK FILOLOGI XIV, NY FÖLJD x. 26 (ego) kennir þér svá: þat verðr, at fé fjötrar fjör þitt. Enn sék görva. Enn sék görva er rjett skýrt í útg. 1895: "eg er enn þá glöggskygn", ɔ: þó að jeg sje orðin gömul. þar eð hristir kemur fyrir í 3. vo. og aptur í 6. vo. (í svarð hristir), ætla jeg, að lesa eigi hreytir í 3. vo. (sbr. hrysi (handr. P, útg. 1787)). sék á blódgum búki þetta er tekið svo saman í útg. 1864: Auðar þópta er opt ær, er hrærir túngu sék bengrát á blóðgum búki, en pér (þú, Þóroddr) látið (nfl. bengrát, enn það er þér, þóroddr, sem blæðir, útg. 1882). Í útg. 1895 er þetta tekið á annan veg. þar er ritað æri, í stað ær, í 2. vo., og tekið svo upp: Auðar pofta er opt æri es hrærir tungu enn þér látið; sék bengrát á blóðgum búki, og er þetta skýrt svo: "Eg er oft yngri enn þér hyggið, þegar eg tala; eg sé þig blóðugan". oeri væri þá hjer í óeiginlegri merkingu; en jeg ætla, að ær sje hjer hið rjetta (sbr. orð þórodds: gamalær gerist þú nú, fóstra, ok mantu eigi þat sjá. Vísan er svar upp á þessi orð). En í 4. vo. vil jeg lesa es, í stað en (enn), og tek saman: Auðar-popta es opt ær, es pér látið, es hrærir tungu. es pér látið að því er þjer segið 1). = Á sumar vísurnar í Eyrbyggju hef jeg eigi minnzt í grein þessari, og eru til þess þær ástæður, að nokkurar þeirra tel jeg rjettar, annaðhvort allar, eða að mestu leyti, og skýringarnar á þeim viðunandi, en sumt var það, er jeg þóttist sjá, að eigi mundi rjett, en þóttist hins vegar að svo stöddu eigi geta unnið neitt að því, að lagfæra það eða skýra betur. En jeg vona, að þó að jeg í grein þessari hafi fátt lagað, og komið fram með fáar skýringar nýjar, þá muni 1) Á sama hátt hefur Konráð Gíslason skýrt þessi orð í Aarbøger 1866 s. 259, en hann breytir þó eigi en í es, en ætlar að en sje vitnar til ýmsra stađa. = F. Jónsson. es, og þó nokkur von vera þess, að rangar skýringar á visum i Eyrbyggju, er áður hafa verið bornar fram, muni margar síður hjer eptir "ganga aptur" hjá þeim, er eptir þetta kunna að fást við það, að skýra visur þessar. Að öðru leyti get jeg þess, að jeg hef eigi hvervetna haldið mjer við rithátt útgáfnanna, er jeg hef til fært visur eđa visnahluti, eða annað það, er jeg hef tekið úr þeim 1). Janus Jónsson. The tale of Thrond of Gate, commonly called Færeyinga saga, englished by F. York Powell. London, David Nutt 1896. Dass in England auch in weiteren kreisen interesse für altnordische literatur existiert, zeigt eine unternehmung wie die "Northern library", als deren zweiter band herr York Powels übersetzung der Færeyinga saga vorliegt. Kaum ein verleger auf dem continente würde es wagen, eine übersetzung einer isländischen saga auszustatten wie diese ausgabe, und es zeugt für den geschmack des englischen publicums, dass es neben modernen romanen und dichtsammlungen sich auch skandinavische klassiker bieten lässt. Die wahl des textes war eine überaus glückliche. Denn die Fær. s. verdient wegen ihrer poetischen und kulturhistorischen bedeutung eine weit allgemeinere beachtung als ihr bisher zu teil geworden ist. Die zerstreute überlieferung an verschiedenen stellen der weitläufigen Flateyjarbók hat gewiss zu ihrer geringeren bekanntheit mitgewirkt, obgleich die saga und teile derselben mehr als einmal gesondert herausgegeben worden sind. Herr Y. P., der sich schon seit 1868 mit der saga beschäftigte, war für die vorliegende bearbeitung wie angewiesen. Und er hat in der tat eine in vielen hinsichten sorgfältige übersetzung geliefert, welche nicht nur für das grosse publicum seinen wert hat, sondern auch dem anfänger das verständniss des textes erleichtern kann. Freilich ist vollständige genauigkeit nicht an jeder stelle erreicht 2), doch darf 1) Denna avhandling tillsändes red., innan "Eyrbyggja saga, herausgegeben von Hugo Gering" (1897) publicerats. 2) Ich erwähne nur ein paar beispiele. Flat. I, 148, 9-10 heisst es: Sigmundr kuat nu ekki gera at huika_vm_petta. Herr Y. P. übersetzt c. 25: Sigmund said that he would not shrink in this matter; er hat also gera nicht verstanden. Flat. I, 554 lautet die überschrift des c. 439: Drepinn ok myrdr Sigmundr Brestisson. Das ist keine tautologie, sondern drepinn bedeutet: getötet, myrdr versteckt, vgl. z. 35: drepim hann ok myrdim hann sidan; s. 555, 3: kasa þeir hann hia Sigmundi ok myrda pa bada. Herr Y. P. übersetzt die überschrift: Sigmund Brestesson is Murdered (c. 38). An den beiden folgenden stellen, wo eine andere übersetzung vollständig unmöglich war, gibt er zwar myrda durch to hide wider, aber wider Flat. ARKIV FÖR NORDISK FILOLOGI XIV, NY FÖLJD X. |