pleto et integro (i. e.) de fubftantiali compofito, quod teftatur Philoponus antiquus et eruditus fcriptor.. 2. Quod inquit Arift. materia eft nec quid, nec quantum, nec quale; hoc non dicitur quod nulla quantitate aut qualitate efficiatur, fed quia ex se, et in entitate fua nullam aut quantitatem aut qualitatem includat. Tertia, ait Arift. deftructis primis fubftantiis deftrui omnia accidentia, quod fane futurum non inficiamur fi ipfi corruptæ fubinde fuccederet alia. Poftremo, formam inquit recipi in materiam nudam; hoc eft, nuditate formæ fubftantialis. Adhuc incrudefcit pugna, et nutat victoria, fic enim inftaurato, prælio incurfant, materia quandoquidem fit pura potentia, nullam habet effe præterquam illud quod emendicata forma, unde non fatis. ex se valet ad sustentanda accidentia, nifi prius ad minimum natura conjungatur formæ à qua To siva acceptum ferat; huic errori fic mederi folent, materiam primam fuum habere proprium effe, quod licet in genere fubftantiæ fit incompletum, cum accidente tamen fi conferatur effe fimpliciter haud incommode dici poteft. Quinetiam objiciunt materiam refpicere formam fubftantialem ut actum primum, at accidentia ut actus fecundarios. Refpondeo, materiam refpicere formam prius ordine intentionis, non generationis aut executionis. Glifcit jam atque effervefcit contentio, et tanquam ad internecionem dimicaturi urgent nos acrius hunc ad modum: omnis proprietas manat active ab effentia ejus cujus eft proprietas; quantitas autem hoc nequit, quia hæc dimanatio eft aliqua efficientia, materia autem fecundum fe nullam habet efficientiam, cum fit mere paffiva; ergo, &c. Refpondeo, duobus modis poffe intelligi naturalem conjunctionem materiæ cum quantitate, ratione folum potentiæ paffivæ intrinfecus natura fua poftulantis talem affectionem; neque enim ulla impellit neceffitas, ut omnis innata proprietas fit debita fubjecto ratione principii activi; namque interdum fufficit paffivum, quo modo multi opinantur motum effe naturalem cælo. Secundo poteft et intelligi per intrinfecam dimanationem activam, cum in fe habeat veram et actualem effentiam. Sed nec adhuc omnis amiffa fpes victoriæ; iterum enim facto impetu adoriuntur, inferentes deo formam media quantitate in materiam recipi, quoniam ineft materiæ prius: nos è contra aperte reclamamus huic fequelae, et nihilominus quo omnia poffimus falva redM 3 dere, dere, hac utimur diftinctione, recipi formam in materiam media quantitate ut difpofitione, feu conditione neceffaria, verum nullo modo tanquam potentia proxime receptiva formæ. Ultimò, fic arguunt, fi quantitas infit materiæ foli !fequitur effe ingenerabilem et incorruptibilem; quod videtur -repugnare, quia motus per fe fit ad quantitatem. At nos utique largimur confequentiam, quippe revera quantitas eft incorruptibilis quoad fuam entitatem, licet quoad varios terminos poffit incipere et definere effe per conjunctionem et divifionem quantitatis, neque enim eft per fe motus ad quantitatis productionem, fed ad accretionem ; et nec eo fit quafi nova quantitas incipiat effe in rerum natura, fed eo quod una quantitas adjungatur alteri, et quæ erat aliena fit propria. Poffem equidem plura argumenta ultra citroque proferre, quæ tamen tædii levandi gratia prætermitto; hic igitur fatius eruit receptui canere. IN SCHOLIS PUBLICIS. Non dantur forma partiales in animali præter totalem. Romani rerum olim domini altiffimum imperii faftigium adepti funt, quale nec Affyria magnitudo, nec virtus Macedonica, unquam potuit attingere, quò nec futura regum majeftas efferre feolim valebit; five ipfe Jupiter annis jam gravior, cœloque contentus fuo in otiumfe tradere voluerit, commiffis populo Romano tanquam diis terreftribus rerum humanarum habenis; five hoc Saturno patri in Italiam detrufo ad amiffi cœli folatium concefferit, ut Quirites, ejus nepotes, quicquid ufpiam eft, terræ, marifque potirentur, Útcunque certe non ultro largitus eft hoc illis beneficium, fed per affidua bella, perque longos labores ægre dedit, exploraturus opinor, an Romani foli digni viderentur, qui fummi vices Jovis inter mortales gererent; itaque parce duriterque vitam degere coacti funt, quippe inchoatas pacis blanditias abrupit femper belli clamor, et circumcirca ftrepitus armorum. Ad hæc, divictis quibufque urbibus et provinciis præfidia imponere et fæpius renovare neceffe habuere, omnem que pene juventutem nunc in longinquam militiam, nunc in colonias mittere. Cæterùm non incruenta femper victoriam domum reportarunt, immo fæpe funef tis cladibus affecti funt. Siquidem Brennus Gallorum dux virefcentem modo Romanam gloriam pene delevit ; et parum abfuit, quo minus divinitus creditum orbis mode ramen abripuerit Romæ Carthago urbs nobiliffima. Denique Gothi et Vandalici fub Arico rege, Hunnique et Pa nonii Attylaet Bleda ducibus totam inundantes Italiam, floren. tiffimas imperii opes, ex tot bellorum fpoliis aggeftas, miferè diripuere, Romanos paulo ante reges hominum turpi fuga ftravere, ipfamque urbem, ipfam inquam Romam, folo nominis terrore ceperunt ; quo facto nihil dici aut fingi potuit gloriofius, plane quafi ipfam victoriam aut amore captant, M 4 captant, aut vi et armis exterrefactum in fuas traxiffent partes. Satis admirati eftis auditores, quorfum hæc omnia protulerim, jam accipite. Hæc ego quoties apud me recolo animoque colligo, toties cogito quantis viribus de tuenda veritate certatum fit, quantis omnium ftudiis, quantis vigiliis contenditur labantem ubique, et profligatam veritatem ab injuriis hoftium afferere. Nec tamen prohiberi poteft, quin fœdiffima colluvies errorum invadat indies omnes difciplinas, quæ quidem tanta vi aut veneno pollet, ut vel niveæ veritati fuam imaginem inducere valeat, aut fideream veritatis fpeciem nefcio quo fuco fibi adfcifcere, qua, ut videtur, arte et magnis philofophis frequenter impofuit, et honores, venerationemque uni veritati debitam fibi arrogavit. Quod in hodierna quæftione videre poteritis, quæ quidem non instrenuos nacta eft pugiles, eofque clari nominis, fi relictis hifce partibus veritatem demereri mallent: itaque noftræ nunc erit operæ, ut nudatum, plumifque emendicatis exutum errorem deformitati nativæ reddamus; quod ut expeditius fiat graviffimorum veftigiis authorum infiften. dum effe mihi exiftimo, neque enim expectandum eft, ut ego quicquam de meo adjiciam, quod utique tot viros ingenio præftabiles fugit et præteriit; idcirco quod fufficit ad rem dilucidandam expromam brevi, argumentoque uno atque altero tanquam aggere vallabo; tum fi quid reclamat, atque obftat noftræ fententiæ diluam, ut potero; quæ tamen omnia paucis perftringam, et quafi extremis alis radam. Contra unitatem formæ, quam in una eademque materia ftatuere femper emunctiores philofophi folent, varias opiniones fubortas effe legimus; quidam enim plures in animali formas totales dari pertinaciter contendunt, idque pro fuo quifque captu varie defendunt; alii totalem unicam, partiales vero multiplices ejufdem materiæ hofpitio excipi importunius affeverant. Cum illis ad tempus more bellico pacifcemur inducias, dum in hos omnem prælii vim atque impetum transferimus. Ponatur prima in acie Ariftoteles, qui nofter plane est, quique sub finem primi libri de anima, non occulte favet noftræ affertioni. Huic authoritati aliquot attexere argumenta non eft longæ difquifitionis opus: præbet fe mihi imprimis Chryfoftomus Javellus, cujus è ftercorario, nimirum horridulo et incompto ftylo, aurum et margaritas effodere poffimus, quæ fi quis delicatus afper netur, opici netur, in illum fane aliquatenus belle quadrabit ille Galli apologus. In hunc ferme modum argumentatur; diftinctio illa et organizatio partium diffimilarium præcedere debet introductionem animæ, utpote quæ fit actus corporis non cujuflibet, fed phyfici organici; quapropter immediate ante productionem totalis formæ neceffe eft corrumpi partiales illas nifi corruat penitus receptiffimum illud axioma, generatio unus eft alterius corruptio; quarum productionem non fequitur fimilium præfentanea productio; id enim fruftra foret, et ad naturæ matris fapientiam parum conveniens. Deinde pofteaquam omnis forma, five perfecta fit, five imperfecta, tribuat effe fpecificum, neceffe eft, ut quamdiu manet ifta forma, tamdiu res illa maneat eadem non variata fecundum fubftantiam fuam, proindéque fuperveniet forma totalis tanquam accidens, non per generationem fed per alterationem. Sequitur porro animam totalem five divifibilem, five indivifibilem, non fufficere ad omnes partes animantis plene perfectéque informandas, quod ut largiamur nulla fuadet ratio. Sequitur itidem unam formam fubftantialem effe quafi difpofitionem proximam et permanentem ad aliam, quod veritatis abfonum eft, quandoquidem unaquæque forma conftituit effentiam completam in genere fubftantiæ. Poftremo, fi in omnibus partibus puta hominis plurificientur formæ partiales, ex illis certe confurget una integra diftincta ab anima rationali, unde illa erit, aut forma inanimati feu corporeitatis, aut miftionis (quam præter animam in homine dari fane ultra quam credibile eft) vel erit anima sensitiva, aut vegetativa, hoc autem affirmantem nullo modo audiat eruditior chorus philofophantium; cujus rei ampliori probatione fuperfedeo, quoniam in confefso eft, nec admodum accedit ad apicem caufæ. Verum, quod caput eft controverfiæ, objiciunt adverfarii, partem ab animali amputatam remanere actu post feparationem, non per formam totius cum fit extra totum, nec per formam recens acquifitam, cum nullum adfit agens, nulla perceptibilis actio, nulla prævia alteratio; ergo, actu exiftit per formam propriam quam prius habebat, dum erat una in toto. Atque hoc argumento arietare se putant caufam noftram et funditus evertere: cæterum non minus vere quam vulgariter folet responderi, formam de novo genitam, cum viliffima fit utpote cadaveris, et quafi via ad refolutionem, |