Imágenes de páginas
PDF
EPUB

PRAXIS LOGIC Æ

ANALYTICA EX DOUNAMO.

Ad Cap. Tertium RAMIE Dialecticæ.

"Exemplum primum eft caufæ procreantis et confer vantis ex Ovidii primo de Remed.

"Ergo ubi vifus eris noftra medicabilis arte,
Fac monitis fugias otia prina meis.

Hæc, ut ames, faciunt: hæc quæ fecere tuentur;
Hæc funt jucundi caufa, cibufque mali.
Otia fi tollas, periere Cupidinis arcus,

Contemptæque jacent & fine luce faces."

In fingulis, quæ ad efficientis doctrinam illuftrandam afferuntur, exemplis, tria confideranda funt, efficiens, effectum, efficiendi modus. In hoc exemplo effectum eft amor, efficiens eft otium, quod amorem efficit duplici modo, tum procreando, tum confervando, ut in fecundo disticho poeta docet. Difpofitio autem hujus exempli (ut pleniorem ejus analyfin inftituam) fyllogiftica eft. Quæf tio, quam poeta concludendam proponit, hæc eft; fugi endum effe otium ei, qui ab amore immunis effe velit: eaque duobus fyllogifmis concluditur: in priori argumentum tertium ducitur ab effectis quidem otii, amoris verò caufa procreante et confervante, hoc modo: amoris procreans et confervans causa vitanda est ei, qui ab amore ipfo liber effe velit; otium verò amoris procreans et confervans caufa eft; otium igitur fugiendum eft ei, qui ab amore liber effe velit. Propofitio deeft. Affumptio in fecundo difticho primò fimpliciter proponitur, deinde altera ejus

pars

pars de confervante per fimilitudinem cibi illuftratur. Conclufio præcedit in primo difticho. Secunda ratio est confectarium ex affumptione prioris fyllogifmi deductum. Otium eft caufa procreans et confervans amoris; ergo fublato otio, amor tollitur. Cujus propofitio et fundamentum eft logicum illud axioma; fublata caufa, tollitur effectum, quæ propofitio fi addatur, plenus erit fyllogifmus. Exemplum fecundum ibid. ex Æneid. 4.

"Non tibi diva parens, generis nec Dardanus auctor, Perfide; fed duris genuit te cautibus horrens Caucafus, Hyrcanæque admorunt ubera tigres."

Hic effectum eft Æneas. Caufæ efficientes, pater, mater, nutrix; modus autem efficiendi non unus: parentes enim liberos efficiunt procreando, nutrix verò confervando. Difponitur autem hoc exemplum axiomate difcreto. Anchifes et Venus non funt Æneæ parentes, ut Didoni placet, fed horrens Caucafus et duræ cautes: Hyrcanæ autem tigres ut nutrices ubera admoverunt.

Exemplum tertium eft folitariæ caufæ, cap. 4, ex Eneid. 9.

"Me, me adfum, qui feci, in me convertite ferrum : O Rutuli: mea fraus omnis: nihil ifte nec aufus Nec potuit."

In hoc exemplo effectum eft cædes Rutulorum. Efficiens hujus cædis Nyfus. Quod autem ad modum attinet efficiendi, effecit, ut ipfe de fe ait, folus. Difpofitio autem hujus exempli fyllogiftica eft. Qui folus auctor eft cædis, is folus eft occidendus. Ego verò, inquit, folus auctor cœdis fum; ergo, &c. Propofitio deeft: affumptio continetur veríu 2. Mea fraus, i. e. culpa omnis, quam probat remotione fociæ caufæ, nihil ifte nec aufus eft, &c. Conclufio verfu 1. Me, me fcilicet occidite, in me convertite ferrum, &c.

Ejufdem caufæ exemplum aliud, in oratione Ciceronis. pro Marcello. "Nam bellicas laudes folent quidam extenuare verbis, eáfque detrahere ducibus et communicare

cum

cum multis, ne propriæ fint imperatorum: et certè in armis militum virtus, locorum opportunitas, fociorum auxilia, claffes, commeatus multum juvant: maximam verò partem, quafi fuo jure, fortuna fibi vendicat, et quicquid eft profperè geftum, id penè omne ducit fuum. At verò hujus gloriæ, Cæfar, quàm es paulò ante adeptus, focium habes neminem: totum hoc quantumcunque eft, quod certè maximum eft, totum inquam, eft tuum. Nihil tibi ex ista laude centurio, nihil præfectus, nihil cohors, nihil turma decerpit: quin etiam illa ipfa rerum humanarum domina fortuna in iftius fe focietatem gloriæ non offert: tibi cedit, tuam effe totam ac propriam fatetur." Hoc exemplum continet plenam comparationem à minore ad majus, ad amplificandam Cæfaris laudem clementiæ. In proto exemplum eft caufarum, quæ cum aliis efficiunt. Effectum eft victoria; efficiens imperator, non quidem folus, fed cum aliis, quarum alia principalis eft, et imperatori, quafi focia fortuna: aliæ adjuvantes et miniftræ, cujufmodi quinque recenfentur, militum fortitudo, locorum opportunitas, fociorum auxilia, claffes, commeatus. In apodofi exemplum habemus folitariæ caufæ effectum eft clementia in Marcellum, præftitą, cujus caufa et quidem fola eft ipfe Cæfar; eaque illuftratur remotione caufarum adjuvantium. Scopus Ciceronis eft, ut oftendat Cæfarem plus laudis ob clementiam mereri, quàm propter res geftas: idque oftendit ex collatis inter fe efficiendi modis, quod nimirum rerum geftarum Cæfar non folus auctor fuerit, clementiæ verò præftitæ folus. Jam verò efficiens plus laudis vel vituperationis meretur, quæ fola quid facit; quæ verò cum aliis, minus. Sic igitur hæc ratio poteft concludi. Cujus Cæfar folus auctor eft, id plus meretur laudis, quam cujus folus non eft auctor. Rerum in bello gestarum folus auctor non eft; clementiæ verò in Marcellum præftitæ folus; proinde clementia Cæfaris plus meretur laudis, quàm res in bello gefta. Hujus fyllogifmi affumptio tantum in hoc exemplo proponitur; ejufque prior pars enumeratione caufarum adjuvantium, pofterior remotione earundem illuftratur.

Ibidem exemplum caufæ inftrumentalis primo de Nat. Deor. "Quibus oculis animi intueri potuit vefter Plato fa

bricam illam tanti operis, qua conftrui à Deo atque ædificari nondum facit? Quae molitio? quæ ferramenta? qui vectes? quæ machinæ ? qui ministri tanti operis fuerunt?" Syllogifmus fic fefe habet. Qui inftrumenta non habuit, is mundum non creavit Deus inftrumenta non habuit; ergo, &c. Hujus fyllogifmi propofitio falfiffimą deeft; conclufio præcedit; affumptio fequitur: eaque per inductionem quandam fpecierum illuftratur, Utraque au tem tum affumptio tum conclufio per interrogationem ἐμφατικώτερον negatur.

[blocks in formation]

PETRI RAMI

VITA,

EX

JOANNE THOMA FREIGIO,

Recifis Digreffionibus, defcripta.

Petrus Ramus natus eft anno millefimo quingentefimo decimo quinto. Ejus avus, ut ipfe in præfatione fuæ Regiæ Profeffionis memorat, in Eburonum gente, familia imprimis illuftri fuit: fed patria à Carolo, Burgundionum duce, capta et incenfa, in Veromanduorum agrum profugus, ac fpoliatus, carbonarium facere coactus eft: hinc Ramo "carbonarius pater" probri loco objectus: fed pater agricola fuit. Puer vix è cunis egreffus, ut ipfe in Sheckiano epilogo de fe narrat, duplici pefte laboravit. Juvenis invita modífque omnibus repugnante fortuna, Lutetiam ad capeffendas artes ingenuas venit. Erat ftatura corporis grandi ac generofa, vultu mitiffimo, moribus integerrimis, valetudine firma ac robufta, quam perpetua abftinentia continentiáque et continuo labore etiam firmiorem reddidit. Lutetiæ magifterii titulum fufcepturus, problema hoc fumpfit; "quæcunque ab Ariftotele dicta effent, commentitia effe." Attoniti novitate atque infolentia problematis examinatores ac magiftri, per diem integrum, fed irrito conatu, magiftrandum, ut vocant, oppugnarunt. Ex hoc fortuito fucceffu, anfam deinceps feriò et liberè in Ariftotelem animadvertendi et inquirendi arripuit. Logicámque imprimis, utpote inftrumentum reliquarum artium expolire inftituit (ut ipfe pluribus perfequitur in epilogo, 1.5,

I

Schola

« AnteriorContinuar »