Q. HORATI FLACCI

SERMON V M

LIBER PRIMVS

I.

Qui fit, Maecenas, ut nemo, quam sibi sortem
seu ratio dederit seu fors obiecerit, illa

SERM. I 1. INSCR. T: Apoll. Sid. carm. VIIII, 221 sqq.: non quod per satiras, epistularum sermonumque sales nouumque epodon, libros carminis ac poeticam artem Phoebi laudibus et uagae Dianae conscriptis uoluit sonare Flaccus || c. 23, 453 sq.: quamuis post satiras lyramque tendat ille ad Pindaricum uolare cygnum. || Porph. ad s. I 1: quamuis saturam esse opus hoc suum Horatius ipse confiteatur. tamen proprios titulos uoluit ei accommodare. nam hos priores libros sermonum, posteriores epistularum inscribens e. q. s. schol. y ad epist. I 1: Epistolarum libri tantum nomine dissimiles a libris sermonum sunt; cons. Porph. et schol. F || cf. Frontonis epist. ed. Niebuhr p. 55: Horatius sermonum libro secundo. sermones hi libri nuncupantur etiam apud ueteres grammaticos ut apud Seruium de metr. Hor. IIII p. 472 K. ex omnibus quos contulimus libris nullus exhibet titulum saturarum 1 sqq. cf. Auson. ed. 15, 18: spernimus in commune omnes praesentia 1 'qui fit, Maecenas T: gloss. Mai class. auct. VIII 490 S: Prud. psychom. 524: qui fit 2 S: Cic. ad Att. XIIII 13, 3: sed haec fors uiderit, ea quae talibus in rebus plus quam ratio potest || Val. Max. II 9, 9: ut digni ciuibus uiderentur, quibus dari potius quam obici censura deberet || Amm. Marcell. XXX 5, 2: ubi fors copiam dedisset aut ratio 'ratio' et fortuna' opponuntur Liu. XXII 39, 21; Curt. VI 6, 27; Symmach. relat. 39, 1. item apud Graecos túyn et yváμn' ut Isocr. 3, 47 Dict. Cret. V 12 p. 96 Meister: magna ui caedere eos, quos fors obiecerat

=

Ω BDEFMRyd′ (= 8 d) 2'′ (= 21) vл σ (α) gmu (x) INCIPIT SERMONVM LIBER PRIMVS ERF18 cons. du Porph. SERMONVM LIBER PRIMVS INCIPIT B cons. o' (=ox) INCIPIT LIBER SERMONVM PRIMVS y Inscriptionibus carent DM1 viлlm () De titulo 'sermonum' cf. Epil. p. 422 et editionem primam p. 1 et Frontonis epist. ed. Niebuhr p. 55: Horatius sermonum libro secundo 1 Quid Ea.ras. Pph. alt. l.

ν

maecet

cenas BER2 Pph. mecenas d mecēnas D macenas R1 mecenas sorte M fors DEFRydX'vлоagmu Рph. Pseudacr. ulla EMva.ras. oya. ras. opp. Pph.

2 racio Mл sors B cum L schol. D () HORATIVS II. ed. 2.

1

5

10

15

contentus uiuat, laudet diuersa sequentis?
'o fortunati mercatores!' grauis annis

miles ait, multo iam fractus membra labore.
contra mercator nauem iactantibus Austris:
'militia est potior. quid enim? concurritur: horae
momento cita mors uenit, aut uictoria laeta.'
agricolam laudat iuris legumque peritus,
sub galli cantum consultor ubi ostia pulsat.
ille, datis uadibus qui rure extractus in urbem est,
solos felices uiuentis clamat in urbe.

cetera de genere hoc (adeo sunt multa) loquacem
delassare ualent Fabium. ne te morer, audi,

quo rem deducam. siquis deus 'en ego' dicat

3 S: Sedul. paschal. carm. I 325; Arator act. apost. II 497: diuersa sequentes (in clausula) || Sen. dial. VIII 7, 1: quod (odium) inplacabile diuersa sequentibus indiximus || Paul. Nol. carm. X 286 sqq.: stultus diuersa sequentibus esse nil moror 4-19 S: Maximus Tyrius diss. 21, 1: καὶ ἴδοις τὸν μὲν γεωργικὸν μακαρίζοντα 4 S: Verg. Aen. I 437; Lucan. IIII 319; Coripp. hist. IIII 158: o fortunati' in exordio uersus || Theocr. 24, 100: Вagús neq ¿àv ¿viavtois | Verg. Aen. VIIII 246: annis grauis... Aletes | Apuleius met. II 2, 85: senex iam grauis in annis || cf. Liu. VIIII 3, 5; Ou. her. 8, 31; Calpurn. II 84; Alcim. Auit. carm. VI 509 5 S: anthol. Lat. 719c, 13 sq. R2: multo fessus iam membra labore miles Claud. III cons. Hon. 42: sed noua per duros instruxit membra labores Paul. Petric. uit. Mart. IIII 430: (ut) sufficerent iugi tenuissima membra labori 7 S: Verg. g. IIII 78: concurritur de apibus pugnantibus || Sen. dial. VIIII de tranquill. animi 11, 9: horae momentum || Sen. Thyest. 598: imo permutat breuis hora summis || Liu. VIIII 16, 4: momento unius horae || Iustin. II 14, 9: tam breui horarum momento 8 S: 'cita mors': Apul. de deo Socr. 4 p. 10,22 Thom.; Prud. peristeph. II 334; Rufin. hist. eccl. p. 994, 1 Momms.; Paul. Nol. carm. append. I 96 p. 347 H.; carm. epigr. 825 Buech. Commod. instruct. II 12, 13: uictoria (ablat.!) laetus (in claus.) 10 S: Theogn. 864: ἦμος ἀλεκτρυόνων φθόγγος ἐγειρομένων 13 S: 'cetera de genere hoc' Lucr. II 104 et alibi 15 S: Iuu. 5, 132: si quis deus' eadem uersus sede; Tacit. dial. 41: si deus aliquis uitas ac tempora repente mutasset

Ω

=

nate B

cett.

3

laude B 4 fortu

BDEFMRY 8′ (= 8 d) 2′ (= 2 l) v л о (α) g мu (x) laudat E sequentis B R1 d'лz cum Lrb Regin.1 sequentes graues B 5 mites B menbra Mλ mu labore] labore] M dolore u 6 nauim Bpr. Diy nauem cett. cum D2 a 7 Milicia Dog pocior Dg portior ya. ras. concur//ritur R1, ab alt. m. 8 () loeta ya. corr. leta gmu le//ta 2 9 ladat d'1 10 cantu o cantu muopp.

'iam faciam, quod uoltis: eris tu, qui modo miles,
mercator; tu, consultus modo, rusticus: hinc uos,
uos hinc mutatis discedite partibus. heia,
quid statis?' — nolint. atqui licet esse beatis.
quid causaest, merito quin illis Iuppiter ambas
iratus buccas inflet neque se fore posthac
tam facilem dicat, uotis ut praebeat aurem ?
praeterea, ne sic ut qui iocularia ridens
percurram, (quamquam ridentem dicere uerum
quid uetat? ut pueris olim dant crustula blandi
doctores, elementa uelint ut discere prima,
sed tamen amoto quaeramus seria ludo):
ille, grauem duro terram qui uertit aratro,
perfidus hic caupo, miles nautaeque, per omne

20

25

21 S:

19 S: Verg. Aen. XII 425; anthol. Lat. 378, 10: quid statis Demosth. de falsa legat. 314: ràs právovs pvowv 22 S: Prop. III 21, 15: a nimium faciles aurem praebere puellae 23 'praeterea' in exordio hexametri saepe occurrit inde a Lucilio et Lucretio 24 sq. S: Tertull. adu. Valent. 6 (uol. II p. 388 Oehler): congruit et ueritati ridere 26 S: Ou. fast. III 709: prima elementa item Auson. prof. 10, 36 sq. P. 27 S: Verg. ecl. 7, 17: posthabui tamen illorum mea seria ludo 28 S: Verg. Aen. VII 539: terram centum uertebat aratris | Cyprian. Gall. gen. 140: ast alius curuo terram uertebat aratro || Paul. Nol. carm. append. I 17 p. 344 H.: qui centum quondam terram uertebat aratris Verg. g. II 513: agricola incuruo terram dimouit aratro || Ou. am. III 8, 41: nec ualido quisquam terram scindebat aratro || Sil. III 351: tellurem uertere aratro || Auien. Arat. 42: solum grauibus uersamus aratris | Lucret. I 211: uertentes uomere glebas || Verg. g. I1 sq.: terram uertere 29 S: Chrysost. orat. 31 p. 585 R.: Tous μèv xαлýλους τοὺς ἐν τοῖς μέτροις κακουργοῦντας κτλ. || Ou. trist. IIII 2, 33: perfidus hic (in exord. hexam.) || Martial. III 57,1; Aldhelm. de uirginit. 2796: fallax caupo 29 sq. S: Dracont. laud. dei II 190: per mare ueliuolum mercator nauta uagatur || Venant. Fort. carm. III 30, 11: per mare nauta uolat BDEFMRY 8′ (= d d) 2′ (= 2 l) v л ο (α) g mu (x) 16 uultis Q 18 Hinc uos v motatis E discite y1л heia BE p. ras. Rcum ag heha

Ω =

E a. ras. eia cett.

19 nolent B nolint cett. () adqui d' Atq/// л beatos vy beatis cett. 20 clause g1 causaest] causæ//ē R causae omisso est upr.y causae est cett. iupiter y d'l iuppiter cett. 21 bucchas u ponsthac E a. ras. uu. 22 sq. inuerso ordine in B 22 facile B prebeat ER17 8' lomu 23 Preterea EMS''vogmu Praeterea cett. ne BDEM nec Fl'g1 Pph. ut add. E supra u. occularia 8 ocularia di quanquam Fλ quamquam cett. dicere] discere Ra.ras.

Rуd'vлou cum a 24 Percurrant B

y a. ras.лa.ras.a Pph. Seruius

amato F

28 uertit E

d

25 Qui &' dant olim y 26 ut discere] ui discere B

amisso B cum Argentor. III et

olim dat 81 olim dant cett. indiscere Dpr. 27 Set y pr.

Regio queramus Ed' o q m u

29 caupo 2 campo y (c Bruxell. 10063 Regin.2 Zulichem.2 alii) meles B nauteque Mgm

30

335

audaces mare qui currunt, hac mente laborem
sese ferre, senes ut in otia tuta recedant,
aiunt, cum sibi sint congesta cibaria: sicut
paruola (nam exemplo est) magni formica laboris
ore trahit quodcumque potest atque addit aceruo,
quem struit, haut ignara ac non incauta futuri.
quae, simul inuersum contristat Aquarius annum,
non usquam prorepit et illis utitur ante

quaesitis patiens, cum te neque feruidus aestus
demoueat lucro, neque hiems, ignis, mare, ferrum,

30 S: Claud. Mar. aleth. III 270: praua susceptum mente laborem || cf. Lucil. XVIIII 561 (Marx II p. 209) 31 S: Mart. XII 5, 3: quibus otia tuta dedisti || Ou. trist. IIII 10, 39 sq.: et petere Aoniae suadebant tuta sorores otia 32 sqq. S: Serenus Sam. 6, 81 sq.: puluis quem congerit alte dulcibus ex latebris (cf. epi. I 16, 15) patiens formica laborum|| Saluian. de gub. dei IIII 43: formicae in subterraneis latibulis . . . uaria frugum genera condentes ad hoc cuncta contrahunt ac reponunt, quia affectu uitae suae diligunt quae recondunt || Pseudophocyl. 152 (164) sqq. Bgk 32 'congesta' T: Philoxenus (prodrom. corporis glossar. p. 189 L.) 33 S: Theocr. 17, 107: μvoμaxes åεi μojéovtes || Apul. Am. et Psyche c. 10 (Schroeder p. 104): formicula illa paruula atque ruricola, certa difficultatis tantae laborisque || Arnob. adu. nat. IIII 26 R.: in formiculam paruulam || anthol. Meyer (II p. 71) nr. 1098, 1: uerrit tetra boum gratos formica labores 34 S: Ou. met. II 230: 'ore trahit' in exordio hexam. 35 S: Paul. Nol. X305: iam cauta futuri | Priscian. laud. Anastas. 207: 'cautus que futuri' in claus. 36 S: Auson. epist. 25 102: effusaque hiemem contristat Aquarius unda || Verg. g. III 304: extremoque inrorat Aquarius anno Colum. X 190: Caeciliam primo deponit Aquarius anno | Manil. III 577: triplicabit Aquarius annos contristat T: Philoxenus (prodrom. corporis gloss. p. 189 L.) 37 sq. S: distich. Cat. II 17, 1: utere quaesitis modice 39 sq. S: Plaut. merc. 859 sqq.: neque mihi ulla obsistet amnis nec mons neque adeo mare nec calor nec frigus, metuo neque uentum neque grandinem || Sen. epist. 9, 19: per ferrum et ruinas et ignes... euasit Lucan. X 37 sq.: non illi flamma nec unda obstitit

h

2BDEFMRy 8' (8 d)?' (= 1) v лo (a) gmu (x) 30 hac] ac л 31 Sese R ut motia y pr. ut i noliat utarecedant B ocia Dg2

t

ocio g1

33 Paruola EFR1 yıl vрr. л da. ras.

puula g() 35 strauit

tu.a E recedunt R1 aut pr.y pr. utuid.m cum a Pph. Paruula BDMR2 y2 82 corr. o u Pseudacr. nam R 34 thrait y qdcunq; Em quęcumq; D abdit M Fd'лa.ras.li haut BE haud cett. Pseudacr. ac] ac R aut v at Pseudacr. futuri R 36 Que g constristat y a. ras.λpr. 37 Nonus quam d proreppit u proripit B Prepit (e in ras.) d 38 Quae si///s D Quesitis gm patiens BMRy λ corr. v o 12 uar. mu cum a Pseudacr. cons. Serenus Samm. 6, 82 paciens DEg sapiens F8''лuuar. Рph. cf. Epileg.; Porphyrionis interpretatio corrupta est () estus gu 39 Demoueat BD2 EMRлm cum a Dimoueat Fyd′′'vogu () Dummoueat Di hiems В Mлo adg hiemps cett. hiepms r matre d