Imágenes de páginas
PDF
EPUB

6

е

e di miglior gufto, non è altra, fe non che effi ebbera nuove cose da trattare: il che li prefervò dall' affetta, zione, in cui fi cade per l'ordinario quando fi vuol trat tare in nuova maniera le cofe già prima trattate e die venuti comuni. Fu quella un epoca gloriofa non meno all' Italia generalmente, che alla Toscana, alla quale gli occhi delle altre nazioni furono allora rivolti. Non tragedie, non romanzi, non novelle, come prima, ma lumi ftraordinarj di cofe fifiche, ed aftronomiche e nóvità di invenzioni meccaniche occuparono allora gli ingegni Toscani. Il Galileo ebbe il principale onore, ficcome ebbe i più gran travagli a foftenere. Nè io vot glia diminuirgli la lode, o disputare il merito delle in venzioni all' academia da lui o inftituita o animata, per accrescerlo ai Tedefchi, o ai Romani. Ma quelle ftrepitose scoperte, quel nuovo fiftema aftronomico che gli caufarono le decantate persecuzioni, erano il frutto di un libro stampato in Roma cent' anni prima da un Tedesco chiamato a Roma dallo Schomberg Segretario di ftato di Leon X; e forse ancora delle conversazioni scientifiche del principe Cefi alle quali è certo che il Galileo interveniva. Leopoldo de' Medici prese genio alle cofe fifiche e alle fcienze come il fuo fratello Ferdi

nando II. gran Duca. Il Galileo che era nato veramente per tali cofe ve li riscaldò. Si fecero esperienze che recarono fodisfazione a que' Principj, e onore alli sperimentatori. Tutti gli ftudj fi trovarono rivolti alle scienze, e nell' esporne i principj, le conseguenze e le esperienze, che i Fiorentini chiamarono Cimenti, non' fi avea bisogno di pomposa eloquenza. Che maraviglia però fe il Galileo, che poco fi piccava di belle lettere, benché leggesse l'Ariosto, e il Berni, per divertirsi, fi tenesse lontano dal figurato stile che avea occupati tutti coloro, che attendevano alla poesia, o alla eloquenza? Il conte Magalotti eletto poi per segretario, e fponitore

delle

[ocr errors]

delle esperienze e che fi pregiava di bella letteratura, ebbe essai a penare per sostenere il carico, che gli venne addoffato forfe perchè contrastava tra la femplicità e l'eleganza. Si crede perciò che vi riusciffe meno bene di quello che avrebbe fatto il Viviani, il quale avrebbe forse avuto minor tentazione di fare il rettorico. Vi fu chi diede alli Spagnuoli ed ai Francefi la colpa del cattivo gufto che allora si sparse in Italia. Qualche apparente ragione ne dava il vederlo più comune nelle province che aveano commercio o corrispondenza con gli Spagnuoli, e dal saperfi che il cavalier Marini fu in Parigi allorchè il Bartas era riguardato qual principe deb Parnaflo Francefe. Io non credo che tai querele fiano fondate. Ma con meno ragione i Francefi accusarono gli Italiani d'avere loro comunicato quel gufto. La ferie de' fatti lo farà manifefto.

IV. Frans

IV.

F r a n z o sen.

de Thou.

Jacques Auguste de Thoù, geb. zu Varis 1553', geft. 1617, behauptet eine zu ehrenvolle Stelle unter den neuern Geschichtschreis bern, als daß er hier zu übergehen wåre, obgleich seine mit Recht Aberall geschäßte Geschichte seiner Zeiten ursprünglich in lateinis scher Sprache geschrieben ist. Die klassische Reinheit seines Styls macht jedoch nur eins von den vielen, und zum Theil weź fentlichern, Verdiensten dieser Arbeit aus. Die erzählten Beges benheiten, an denen er felbft nicht geringen Antheil hatte, find schon an sich außerst wichtig; aber sie sind auch von ihm mit größe ter Sorgfalt entwickelt, und mit ausnehmender Treue und Pars theilosigkeit vorgetragen. Bei aller Umständlichkeit, mit der er manche, an sich selbst minder erhebliche Begebenheiten erzählt, serliert doch sein Vortrag nie die ihm eigenthümliche Haltung und Würde. · Ihn ganz nach seinem Werthe zu schäßen und liebzugés winnen, muß man indeß das ganze Werk, oder wenigstens größere und vollständigere Theile desselben lesen, als der folgende ift, wels cher den Anfang feiner Beschreibung von den Unruhen, der Wals denser enthält. Hier lese man nur noch folgende schöne Erklärung feiner Gesinnungen in einer Grabschrift, die er sich selbst in seiner legten Krankheit entwarf:

Mihi veritatis cura vitae commodis

Antiquiorque cariorque fuit;

Nulli facto, voce nulli iniurius,

Iniurias patienter aliorum tuli.

Tu quisquis es, qualis, quantusque, o bone

Si cura veri eft ulla, fi pietas inovet,

A me meisque iniuriam, quaefo, abftine,

Ad Truchefios redeo, qui glade a Pragellenfibus illata irritati, deque iniuria apud Sabaudum conquesti ab eo muniendae Sanmartineae arcis`a noftris ante XX an

2

9

nos deftructae mandatum impetrant: in qua conftituto praefidio vicanos divexerant, Dum feftinatis operibus locus munitur, illi Nicaeam, quo ad principem venerunt, dum animi gratia in mare fecundum littus excurrerent ab actuaria nave circumventi cum aliis in miferam fervitutem abducuntur, ex qua poft varios et contumeliofos cruciatus vix tandem celata nobilitate le redemerunt. Incidit fub idem tempus, ut Sabau, dus ipfe graviter aegrotaret, quod nonnihil laxamenti Valdenfium rebus attulit. Nec multo poft Philippus Sabaudus Raconii comes homo bonus et patriae quietis admodum ftudiofus in inferioris Angruniae partes defcendit, et non fine magna adftantium admiratione concioni, quae tunc forte habebatur, interfuit: qua benigne audita paftores fevocat, et pauca de principis aegritudine praefatus nequaquam iftas perfecutionum procellas illius iuffu excitatas affirmat, rogatque eos, rationem inirent,qua ipfius animus mitigari poffet; ad quae verba non aliam se rationem videre respondent, quam fi ipfi de vicanorum innocentia conftet. Ob id antea per Carolum Lufernae comitem ei libellum offerri curaffe, quo capita fuae confeffionis continebantur; fed nefcire an ad illum perlatus fit, proinde orare ipfum obnixe, ut in miferorum hominum gratiam eodemn officio apud principem perfungi dignetur, oblatisque tribus libellis, unun principi, alterum Margaritae uxori, in cuius aequitate magnum praefidium ponebant, tertium Senatui tradi petunt. His acceptis et re in principis confilio agitata Raconius Iunio exeunte cum L. Cofta Trinitatis comite ad Convallenfes redit, et profeffionem quidem eorum Romam miffam ait, ad eamque refponfum propediem expectari. Tum poft levem cum paftoribus velitationem fyndicos, rogat, num folemne factum inter eos celebrari iubenti Sa-, baudo repugnaturi, et theologos, qui ad ipfos docen

dos

dos ab eo mitterentur, admiffuri et audituri effent, ceffantibus interea ipforum concionatoribus, cum ad primum negarent, ad fecundum conditionem adiicerent, si Dei verbum pure exponerent, ad tertium prorfus repugnarent, illi a Principe mandatum promunt, quo iubebantur vicani a sua ditione paftores externos quamprimum expellere, quaefito colore quod illi de hoftili adverfus principem animo fufpecti essent. Cum nihil obtineri ea via potuiffet, rurfus edicta contra Valdenfes renovantur, et severae punitiones magis ac magis recrudefcunt. Inde miffa Germanifanum cohors, qui vicus eft in Perufia valle. Captus pastor cum multis aliis, qui lento igne cremati funt: vicani bonis fpoliati domos fuas deferere, et in vicinos montes ad tempus concedere coguntur. Tandem cotidianis Pinarolenfium fodalium iniuriis adacti, confilio a paftoribus exquifito et venia petita ad vim repellendam fe comparant, moniti, ut quantum in ipfis effet, fanguini parceretur; verum fumtis femel armis ab offenfis ac longa' patientia exacerbatis fruftra modum exigas. Cum igitur Angronii in monte Germanifano oppofito fegetibus demetendis Quintili inftante operam darent, audito fcloppetariorum Sangermano venientium strepitu, ftatim figno dato arma expediunt, et per fumma et ima montium conglobati undique accurrunt, ex quibus L circiter locorum gnari praeda onuftos milites qui CXX erant, magno impetu aggrediuntur, et fundunt, tergis fugientium eo usque inhaerentes, donec ad pontem Clufoni impofitum venere, cuius aditu interclufi pars se in fubiectum flumen praecipitavit, pars ferro periit, paucis admodum elapfis: mox ad gladiorum crepitum confluentibus plus CD e fuo numero, victores impetu capiunt Pinarolenfe coenobium, quod haud amplius milliari abeft, petiere, et foribus effractis focios, qui crudeliter illic captivi attinebantur, Beiß. Samml. 8. B. 2. Abth. A a

cufto

« AnteriorContinuar »