At Graecus, postquam est Italo perfusus aceto,
Persius exclamat: Per magnos, Brute, deos te
Oro, qui reges consueris tollere, cur non

Hunc Regem iugulas? Operum hoc, mihi crede, tuo

rum est.

35

34. consueras d, consuesti e Cod. Galeano (§) saepe interpolato et Ed. Ven. 1490. Bentleius, F. (Ut nos, nostri et Pottierii omnes, Acron et Porphyrion.)

Italo-aceto]

salibus vere Latinis, aculeatis et mordacibus.» Plaut. Pseud. 2, 4, 49: Ecquid habet is homo aceti in pectore? Atque acidissimi. consueris] Cum qui h. 1. idem sit ac quippe qui, ut qui, praestat coniunctivus, firmatus etiam a meis Codd. — reges] Caesarem, ut Tarquinium Superbum L. Iunius Brutus, a quo stirpem ducere volgo putabatur M. Brutus. Numerum pluralem de uno Caesare usurpatum Düntzerus defendit coll. Cic. Accus. in Verr. 2, 10, 26: Verres calumniatores apponebat; ubi Zumptius: «Neque calumniatores (calumniatorem Lamb. in Repett.) reprehendo, quamvis unus tantum fuerit; dicitur enim augendi causa.»> Ad lusum, qui est in verbis reges - - Regem, conf. Cic. ad Att. 1, 46, 8: Quousque, inquit (Clodius), hunc regem feremus? — «Regem appellas, inquam, cum (Q. Martius) Rex tui mentionem (in testamento suo) nullam fecerit»? Ille autem Regis hereditatem spe devorarat. tuorum] unum; «hoc te sane dignum est. »>

tur. Similiter Graeci, ut Aristoph. | demoturus.
Εq. 697: περιεκόκκυσα. Aves 507.
proverbium: κόκκυ, ψωλοὶ πε-
diovde. Ergo viator petulanter in
vindemiatoris ludibrium cuculi can-
tum imitatur; verum talia tamque
acerba et contumeliosa responsa
fert, ut nec vires nec tempus ha-
beat ad ea reddenda, sed fatiga-
tus tandem inani altercatione ad
sua negotia abeat, vindemiator vi-
ctor evadat. (Vindemias ipsas Nea-
politanas simili modo celebratas
esse a vinitoribus monstrat Am-
brosius Leo in Antiqq. et Histor.
Nolae 3, 14. Vide Villoisonii Anecd.
Gr. II. p. 346. Voss ad Virg. Ge.
2, 403. et Iacobs Lectt. Venus. p.
389.) Egregie Ausonius in Mosella
163: Laeta operum plebes festinan-
tesque coloni Vertice nunc summo
properant, nunc deiuge dorso, Cer-
tantes stolidis clamoribus: inde viator
Riparum subiecta terens, hinc navita
labens, Probra canunt seris cultori-
bus; adstrepit ollis Et rupes et silva
tremens et concavus amnis. Grae-
cus] ut talis, homo vafer ac lepi-
dus, uno dicto facile rusticum at-
que inficetum adversarium de statu

operum

SATIRA VIII.

Olim truncus eram ficulnus, inutile lignum,

Cum faber, incertus scamnum faceretne Priapum, Maluit esse deum. Deus inde ego, furum aviumque

VIII. Multa cum evidentia nar- nam materia eius arboris propter rat, quo ridiculo modo Maecenatis Priapus Esquilinus perterrefecerit veneficas, Canidiam sive Gratidiam, quam, fortasse prius ami- | cam, propter perfidiam ac malas artes, quibus utebatur, singulari odio persequebatur poëta, et Saganam, eius sociam; scite simul immiscentur amici Maecenatis laudes ob restitutam Esquiliis salubritatem. (Scriptam putant hanc satiram a. u. c. 744. Grotefend, a. 748. Franke, | alii aliis annis. Tempus omnino incertum est. Composuit utique, postquam in Maecenatis familiaritatem pervenit, ut liquet ex occulta illa et, ut ita dicam, leni amici laude v. 14.) Artes magicas describunt Theocr. 2. Virg. Ecl. 8. Tibull. 4, 2. Propert. 4, 5. Ovid. Her. 6, 83 seqq. Lucan. 6, 430 sqq. Val. Flacc. 6, 439 sqq. Lucian. Dial. mer. 4. Conf. Epod. 5. 47. Praecipuus autem lepor ac festivitas huius Satirae in eo continetur, quod, cum plebs artium magicarum vigori etiamtunc fidem tribueret, homines culti eas iamdudum irridere solebant. Horum igitur partes magna cum hilaritate suscipit, simul sine ulla assentatione Maecenati suo gratificaturus. 4-7. truncus - ficulnus] Σύκινον ξόανον Priapi habet etiam Theocritus Ep. 4, 2. – «Sicut a corylo (s. corulo) colurnus, ita a ficu ficulnus derivatur.»> COMM. CRUQ. Addit Porphyrio: «non ut volgo ficulneus. » inutile lignum] « ad nihil aptum;

fragilitatem nullis fabricis est ido-
nea.» COMM. CRUQ. Est: «quo ne-
mo quid faceret sciebat ante fa-
brum, cui, ut Priapus tandem fie-
rem, aptus sum visus.» Nam ne
ad comburendum quidem in focis
et caminis ficulno ligno etiamnunc
utuntur Itali, utpote quod nimis
molle atque spongiosum sit. Hinc
Graeci σύκινος ἀνήρ, συκίνη γνώ
μη, συκίνη επικουρία. – faber]
lignarius; der Meister Voss.
Priapus] deus agrestis Lampsace-
norum, inde diu post Homerum
atque Hesiodum in Graeciam pri-
mum, postea in Latium invectus,
tamquam auctor fertilitatis, impri-
mis hortorum. Poëmatia ridicula
et obscoena in eius laudem, quae
ad nos pervenerunt, ex antiquo-
rum sensu, non ex nostro iudi-
canda sunt. (Cfr. Scioppii opinio-
nem de carminibus Priapeis in Bur-
manni Anthol. Lat. II. p. 477.) In-
scriptio apud lahn (Specimen p.
27.): Custos sepulchri pene destricto
deus Priapus ego sum, mortis et vi-
tai locus. Apud Archiam in Anthol.
Pal. II. p. 282. Priapus, piscato-
rum tutor, de semet ipso: Po-
ξός, ἄπους, οἷόν κεν ἐρημαίῃσιν
ἐπ' ἀκταῖς Ξέσσειαν μογερῶν
υἱέες ιχθυβόλων. Αλλ' ἤν τις
γριπεύς με βοηθόον ἢ καλαμευ
της Φωνήσῃ, πνοιῆς ἵεμαι ὀξύ
repos.
Maluit esse deum] «Cur,
ipse nesciebat.» Egregiam in his
ipsius dei verbis inesse ειρωνείαν
quivis sentit. Priap. 9: Insulsissima

Maxima formido; nam fures dextra coërcet
Obscoenoque ruber porrectus ab inguine palus;
Ast importunas volucres in vertice arundo
Terret fixa vetatque novis considere in hortis.
Huc prius angustis eiecta cadavera cellis

Sat. VIII. 7. fissa Fea coni. (Ut nos, nostri et Pottierii omnes.)

5

quid puella rides? Non me Praxite- | bomius Maec. p. 174. dicit Octa

vianum S. P. Q. R. consensu locum eum Maecenati concessisse, mera est hariolatio. Cfr. Nardini Roma antica. Ed. Nibby T. I. p. 259. II. p. 45. et 34. Si Scholiastis fides tribuenda est, idem hic locus, de quo Horatius loquitur, fuit cum Puticulis, loco publico ultra Esqui

les Scopasve fecit, Nec sum Phidiaca manu politus; sed lignum rude villicus dolavit Et dixit mihi, Tu Priapus esto. Propert. 4, 2, 59: (Vertumnus) Stipes acernus eram prope- | ranti falce dolatus. - formido] h. 1. prima significatione, Scheuche. - dextra] qua modo fustem, modo falcem tenebat. Virg. Ge. 4, 110:|lias, ubi mancipiorum corpora proEt custos furum atque avium cum falce saligna Hellespontiaci servet tutela Priapi (apes). Priap. 63, 9: Huc adde quod me terribilem deum fuste Manus sine arte rusticae dolaverunt. Obscoeno ab inguine] Cf. Sat. 4, 2, 26: Inguen ad obscoenum. ruber palus] membrum virile bipedale, minio oblitum, symbolum fecunditatis simplicissimum apud huius cultus repertores. arundo cet.] «arundinum fasciculus vento quassatus abigit aves.»> fica] Nequaquam propter Propert. 4, 7, 25: Nec crepuit fissa me propter arundine custos cet. (qua solebant castigare importunos ostiarii, Petron. c. 434.) legendum fissa. Sane etiam haec 8-13. Huc prius cet.] «Ad hunc Priapi arundo fissa esse poterat ad locum, ubi Priapus stabat, olim sermaiorem crepitum excitandum, vorum cadavera portari solebant sed unice id dici ad rem pertine- | sepelienda, ubi quondam Thermae bat, ubi fica esset. novis hor-Traianae et domus Crescentiae.» tis] anuper a Maecenate institutis.

-

- Antea Esquilina regio sepulcris servorum et miserorum erat dedicata; Maecenas autem considerans aëris salubritatem hortos eo loci instituit.» COMM. CRUQ. Quod Mei

iiciebantur. (Cfr. Varro L. L. 5, 25. et Festus p. 200. Lindem.) «Soliti erant carnifices in Esquilina via puteos facere, in quos corpora mittebant.» ACRO. Cfr. imprimis Becker de Romae vet. muris p. 120: «Quemadmodum priscis iam temporibus hîc (in campo Esquilino) praecipuus hic suppliciorum locus fuisse videtur, in quo servis crux figeretur damnatique » (intellige infimae sortis maleficos et peregrinos) «securi percuterentur, ita ad interitum usque imperii Romani; quin etiam post interitum in eodem loco supplicia fieri solita sunt.» («Ad Sessorium.» Comm. Cruq. ad Epod. 5, 100. et ad h. 1.)

COMM. CRUQ. - eiecta] ut vilia, quorum praeter conservos nemo curam gerebat. - cellis] «miseris mediastinorum cubiculis, plerumque subterraneis.» Cfr. Sen. Epp. 18: pauperum cellas. Tacit. Dial. 28:

Conservus vili portanda locabat in arca.
Hoc miserae plebi stabat commune sepulcrum,
Pantolabo scurrae Nomentanoque nepoti:

Mille pedes in fronte, trecentos cippus in agrum

Momentanoque Sd (non bc). 12. agro Fea sine certa Codd. auctoritate. (agrum exhibent nostri et Pottierii omnes.)

Hic dabat: Heredes monumentum ne sequeretur.
Nunc licet Esquiliis habitare salubribus atque
Aggere in aprico spatiari, quo modo tristes
Albis informem spectabant ossibus agrum;
Cum mihi non tantum furesque feraeque suëtae

15

- 14. Exqui

13. sequerentur cdp, item b, sed correctus est error. liis F. (Ut nos, bSc.) 45. qua Bentleius «invitis licet codicibus. >> 16. deformem unus Feae.

quo] «in quo, ex quo agere,» non repetita praep. in post vv. in aprico. Bentleii coni. qua (in welcher Richtung) minus apposita videtur. — tristes – – spectabant] «Ut olim inviti per aggerem illum incedebant, quos necessitas aliqua eam in regionem deducebat, sic maesto ossium aspectu nunc remoto libenter ibi deambulant homines otiosi.» Nota spondeos in lugubri hoc versu Albis cet. Cum] respondet v. nunc v. 14. « Etiamnunc» inquit, «postquam triste illud sepulcretum in amoenos, quos custodio, hortos mutatum est, sagae consceleratae molestia me afficiunt.» (Dum sine causa malebat Doering.) feraeque] volpes,

editione sua: «Salsissime poëta di- | obiecto fossa cingeretur vastissima. cit cippum latissimum sepulcrum talibus hominibus tribuere, cum Puticulorum locus iis destinatus sit, in quibus re vera nullus exstitit cippus, qualis erat in sepulcris privatis.» dabat] «assignabat.»> Heredes cet.] Solita hac formula H. M. H. N. S. (HOC MONVMENTVM HEREDEM NON SEQVITVR omnibus litteris Inscr. N. 4379. Cfr. N. 2807. In inscript. Ann. Inst. archeol. 4838. p. 307. haec est nota: HMHNONS.) cavebant, ne, cum DIS MANIBVS LOCVS CONSECRATVS vel DATVS LEGATVSQVE esset (Inscr. N. 4351. 4352.), transiret ad heredes neve ab his aliquando vendi posset. Eadem formula Graece legitur in inscriptione Smyrnaea Boeckh Corp. Inscr. N. puta, et Esquilinae alites (Epod. 3270: ΤΟΙΣ ΔΕ ΚΛΗΡΟΝΟΜΟΙΣ | 5, 400.), voltures. suëtae] triMOT OTK EIIAKOAOTOHΣEI | syllabum ut ap. Lucret. 2, 903. ΤΟΥΤΟ ΤΟ ΜΝΗΜΕΙΟΝ. Conf. Od. 1, 23, 4. et Epod. 43,

14-20. salubribus] Hinc Augu-2: silüae. Epp. 4, 46, 54: milüus. stus aeger in domo Maecenatis cu- Epod. 16, 32: milio. — carminibus] babat. Sueton. Oct. 72. Aggere indais. Propert. 4, 4, 51: main aprico] Servii Tullii (Liv. 4, 44. gicae - cantamina Musae. — versant] Strab. 5. p. 234.) sive Tarquinii Su- «huc illuc impellunt sicque vexant.»> perbi (Plin. H. N. 3, 9, 67.), a Vexant tamen, ut ex horum vv. porta Esquilina usque ad Collinam, perpetua confusione habent Codd. unde prospectus in Esquilias pate- aliquot Feae, hic intolerabile esset bat. Ventosum nominat luven. 8, propter v. vexare in versu praece43., ubi cfr. Heinrichium T. II. p. dente. perdere] hyperbole pro 320. Cic. de Rep. 2, 6: ut unus exterminare. »> Infeliciter

«hinc

aditus, qui esset inter Esquilinum Qui- | Heinrich coniecit avertere.

rinalemque montem maximo aggere 24. 22. vaga luna] Virg. Aen. 1,