Tuusque venter partumejus; et tuo
Cruore rubros obstetrix pannos lavit,
Utcunque fortis exsilis puerpera.

CANIDIA.

Quid obseratis auribus fundis preces?
Non saxa nudis surdiora navitis
Neptunus alto tundit hibernus salo.
Inultus ut tu riseris Cotyttia

Vulgata, sacrum liberi Cupidinis?

Et, Exquilini Pontifex venefici

Impune ut Urbem nomine impleris meo?
Quid proderit ditasse Pelignas anus
Velociusve miscuisse toxicum?
Sed tardiora fata te votis manent:
Ingrata misero vita ducenda est, in hoc,
Novis ut usque suppetas laboribus.
Optat quietem Pelopis infidus pater,
Egens benignae Tantalus semper dapis;
Optat Prometheus obligatus aliti;
Optat supremo collocare Sisyphus
In monte saxum; sed vetant leges Jovis.
Voles modo altis desilire turribus,
Modo ense pećtus Norico recludere;
Frustraque vincla gutturi nectes tuo,
Fastidiosa tristis aegrimonia.

ten

50) C. 1. pactum ejus. Al. patumejus, pattumejus, sed optimum esse conjicitur; C 4 partum ejus, i. e. partum mingens, partui aptus. C. Gu. pactumeus. 52) C. 1. exilis. 54) Al. undis pro nudis. 55) Al. condit, dit. 56) C. 4. Cochidia, al. Cotycia, Cotytia, Cocytia, Cocitia, Cocithia, Cocicia, i. e. sacra nocturna et flagitiosa. 57) Al. sacra. 58) C. 1. Aesquilini, al. Esquilini. C. 4, Gu. veneficii. 59) G. Gu. Impune et ut urbem. 60) Al. proderat, proderet. C. 1. Gl hic Peligna anus pro vencficis populis ponuntur. Markland: vicisse. 61) Al commisisse. C. Gu. Velocius me mise. 62) Al. Si pro Sed. C. Gu. maneant. 64) Al. doloribus, cruciatibus. C. Gu. Non vis ut. 65) C. 4, Gu. infidi, al. infidum. C. 1. caret versibus 65 et 66. 66) C. 4. datis pro dapis. 67) Vanderbourg alligatus; alite. 68) Sisyphus, astutissimus latro, a Theseo occisus, et apud inferos ad aeternum laborem damnatus, optabat liberari sicut Tantalus. 70) Al. dissilire. 78) C. 1 et 4. innectes.

crematos.

77) Al. curiosius. 78) Al. possum, al. diripere. 79) Al. possum. Markland dubitat de voce 80) Al. p. cula. C. Gu Desy deriique. 81) Al. nihil in te valentis, al. in te nihil agentis, al. exitus, nullum habentis exitum. G. Gu, agentis exitus.

Q. HORATII FLACCI

CARMEN

SAECULARE

PRO INCOLUMITATE IMPERII.

Metrum quale Lib. I. Ode~2.

Phoebe, silvarúmque potens Diana,

Lucidum coeli decus, o colendi
Semper, et culti, date quae precamur
Tempore sacro :

Quo Sibyllini monuere versus,
Virgines lectas puerosque castos,
Dis, quibus septem placuere colles,
Dicere carmen.

Alme Sol, curru nitido diem qui
Promis, et celas; aliusque et idem
Nasceris, possis nihil urbe Roma
Visere majus.

Rite maturos aperire partus
Lenis Ilithyia, tuere matres;
Sive tu Lucína probas vocari,

5

10

15

CARMEN SAECULARE. C. 1. Quod patrimi et matrimae cantaverunt ad chorum puellarum et puerorum in Apollinem et Dianam. Proseutice tetracolos. 4) Al. prisco. 5) Auctoritas Sibyllinorum librorum multum valuit apud veteres Romanos. C. 4, Gu. Quod, al. quos sc. pueros. 6) Al. laetas, C. 1. Gl. illibatas virgines et pueros religiosos. 10) C. 4. et eidem. 13) Rite, Gl. solito tempore. 14) C. Gil. ilithia.

Seu Genitalis..

Diva, producas subolem; Patrumque
Prosperes decreta super jugandis
Feminis, prolisque novae feraci
Lege' marita:

Certus undenos decies per annos 3.13.
Orbis ut cantus referatque ludos,

Ter die claro, totiensque grata
Nocte frequentes.

Vosque, veraces cecifisse, Parcae,

Quod semel dictum, stabilisque rerum
Terminus servat, bona jam peractis
Jungite fata.

Fertilis frugum, pecorisque Tellus
Spicea donet Cererém corona:
Nutriant fetus et aquae salubres,
Et Jovis aurae.

Condito mitis, placidusque telo,
Supplices audi pueros, Apollo:
Siderum regina bicornis, audi,
Luna, puellas.

8

Roma si vestrum est opus; Iliaeque
Littus Etruscum tenuere turmae;
Jussa pars mutare Lares, et urbem

Sospité cursu:

Cui per ardentem sine fraude Trojam
Castus Aeneas, patriae superstes,
Liberum munivit iter, daturus
Plura relictis:

Di, probos mores docili juventae;

20

25

30

35

40

45

16) Bentl. Genetyllis, sed inepte, quia Venns subintelligitur. 17) C. Gu. sobolem. 21) Al. certos ut denos, sed inepte. Precamur, ut certus annus i. e. saeculum, quod conti net centum annos, cantus referat et ludos saeculares. 23) C. 4. die sacro, al. totidemque. 26) Al. dictum est. Bentl. Quod semel dictum, stabilis per aevum servet terminus rerum Romanarum 27) C. 4. servet. 29) C. 1. Feralis, G. fertilis. 30)C. 4 G.Spicia, Gu. Spiceam donet Cereris eoronam. 31) Salubres aquae sunt tempestivi imbres, neque nimii. 33) Recondito telo laxatoque arcu. 55) In primis novilunii diebus. 39) Al. urbes. ̊40) Markland: hospite terra. 41) Markl. sine damno pro sine fraude. 42) Al. Cautus. 43) C. Gu. laturus. 45) Al. facili pro docili, al. docilis,

178 HORATII CARMEN SAECULARE.

Di, senectuti placidae quietem;

Romulae genti date remque, prolemque,
Et decus omne.

Quique vos bubus veneratur albis,
Clarus Anchisae, Venerisque sanguis,
Imperet bellante prior, jacentem
Lenis in hostem

Jam mari terraque manus potentes
Medus, Albanasque timet secures:
Jam Scythae responsa petunt, superbi
Nuper, et Indi.

Jam Fides, et Pax, et Honos, Pudorque
Priscus, et neglecta redire Virtus
Audet; apparetque beata pleno

Copia cornu.

Augur, et fulgente decorus arcu,
Phoebus, acceptusque novem Camenis;
Qui salutari levat arté fessos

Corporis artus;

Si Palatinas videt aequus aras

Remque Romanam, Latiumque felix

Alterum in lustrum, meliusque semper
Prorogat aevum:

Quaeque Aventinum tenet, Algidumque,
Quindecim, Diana, preces virorum
Curat; et votis puerorum amicas

50

55

60

65

70

(46) Al. senectutis. 47) Vanderbourg: rem prolemque, C. Gu. Romulene - rem prolemque. 48) C. 4. prolem, sine: que. 49) C. 1, Gu. Quaeque, sc. gens, bobus sc. mactatis. 50) Augustus Caesar, clarus Romanorum prin. ceps, Anchisa et venere oriundus. 51) Al. Impetrał potius: nam A. U. C. 756, quo cantatum hoc carmen est ludorum secularium die tertio, tutus regnabat Augustus, ut imperium ei optare inepte fuisset. 53) Al. manum po tentem. 54) Romanum imperium, dictum ab Albano monte in Italia. 55) Ab Angusto mandata et amicitiam petunt. 57) C. Gu. honor. 61) C. 4. decoris, al. flagrante. 62) Propter musicam novem musicis acceptus. C. Gu. acceptumque nomen. 65) Al. arces, aedes. Markland: Qui Palatinas. 66) Bothe ita distinguit: Latiumque felix alterum in lustrum. 68) C. et 4. Proroget, al. prerogat. 69) Mons Algidus, in quo Dianae sacra celebrabantur. 71) Al. Curet.