Q. HORATII FLACCI

SATIRARUM

LIBER PRIMUS.

SATIRA I.

Qui fit, Maecenas, ut nemo, quam sibi sortem

Seu ratio dederit seu fors obiecerit, illa

Sat. I. 2. ulla S et quattuor Pottierii (non Bbcdp neque Edd. praeter Feam et Pottierium).

Contentus vivat, laudet diversa sequentes?

3. sequentis B.

parationis causa exscribemus; nec | αμφιέσει τὰ τοῦ πλησίον, αὖθις tamen credibile est, ab his Sophi- αὖ οἱ αὐτοὶ ἐκεῖνοι ποθήσουσι stis unquam lectas esse Horatii μὲν τὰ πρότερα, ὀδυροῦνται δὲ τὰ satiras, sed vel casu in eundem παρόντα. Οὕτω δυσάρεστόν τι locum inciderunt vel antiquius ali- ἐστὶν ὁ ἄνθρωπος κομιδῇ καὶ φιλquod exemplar Graecum ante ocu- αίτιον καὶ δεινῶς δύσκολον καὶ los habuerunt. (Erat autem loco- | οὐδὲν τῶν (τὰ Dübn.) αὑτοῦ ἀσπάrum communium et exemplorum | ζεται. Himerius: Δεινὴ ἡ συνήquaedam quasi παράδοσις per phi- | θεια κόρον τεκεῖν καὶ τὴν ἐξου losophorum ac rhetorum scholas σίαν ὕβρει λυμήνασθαι. Οἰκοῦνpropagata, ex qua omnes pariter τες γῆν ζητοῦμεν θάλασσαν καὶ hauriebant, ita ut easdem senten- πλέοντες πάλιν περισκοποῦμεν τὰ tias, fabulas, historias modo novis | ληϊα. Ὁ πλωτὴρ μακαρίζει γηπόcoloribus ornatas atque expolitas, νον καὶ τὸν ναύτιλον ἀρότης modo pingui Minerva repetitas in ἡγεῖται πάλιν εὐδαίμονα. Ταῦτα scriptis suis alicubi velut certa qua- πάντα τοῦ κόρου παίγνια. - nemo] dam lege hac de re lata colloca- Securus amici, neque hunc nec rent. In hac autem παραδόσει semet ipsum ex innumerabilibus Horatius regnabat, quemadmodum his μεμψιμοίροις excipit, uterin Satiris et Epistolis interpretandis que enim hoc vitio prorsus immupassim demonstrabimus, saepius, nis erat. Γενικώς igitur de morquam adhuc factum est, poëtam talium volgo loquitur; id quod, cum Stoicis praesertim ac Sophistis etsi per se facile intelligitur, procomparantes.) Maximus: Χαλεπὸν | pter nonnullorum interpretum arguεὑρεῖν ἀκριβῆ βίον, ὥσπερ καὶ tias notandum videbatur. - quam ἄνδρα, ἀλλὰ παντὶ ἀνακέκραται sortem - ratio dederit] «vitae genus, ἔνδειά τις πρὸς τὸ ἄκρως καλόν, quod certum consilium constanter καὶ πλεονεκτεῖ ἕτερος ἑτέρου, ὅτῳ secuti inde ab aetate adulta deleἂν ἐλάττω τὰ ἐνδέοντα ᾖ. Καὶ gimus.» — ratio] «besonnene Wahl». ἴδοις ἂν τὸν μὲν γεωργικὸν μα καρίζοντα τοὺς ἀστικοὺς ὡς συνόντας βίῳ χαρίεντι καὶ ἀνθηρῷ τοὺς δὲ ἀπὸ τῶν ἐκκλησιῶν καὶ τῶν δικαστηρίων, καὶ τοὺς πάνυ ἐν αὐτοῖς εὐδοκίμους, ὀδυρομένους τὰ αὑτῶν καὶ εὐχομένους ἐπὶ σκαπάνῃ βιῶναι καὶ γηδίῳ σμικρῷ. Ακούσῃ δὲ τοῦ μὲν στρατιωτικοῦ τὸν εἰρηνικὸν εὐδαιμονίζοντος, τοῦ δὲ ἐν εἰρήνῃ τὸν στρατιωτικὸν τεθηπότος. Καὶ εἴ τις θεῶν ὥσπερ ἐν δράματι ὑποκριτὰς ἀποδύσας ἕκαστον τοῦ παρόντος βίου καὶ σχήματος μετ

fors] In hoc vocabulo, ut ait Cicero de Legg. 2, 11, 28., incerti casus significantur magis (quam in v. Fortuna). Cic. ad Att. 14, 13, 3: Sed haec fors viderit, ea, quae talibus in rebus plus quam ratio potest.

obiecerit] In hoc quoque v. caeci casus notio clarius inest quam in v. offerre, quo in pedestri oratione uti solent (Cic. ad Att. 2, 22, 1: quod fors obtulerit, id acturus videtur.), itemque Horatius ipse Sat. 4, 6, 54: Nulla - mihi te fors obtulit. — illa] «eadem illa, qua semel utitur.» Lectio ulla vel ideo reiicienda, quod

O fortunati mercatores! gravis annis

4. armis Bouhierius probb. F. A. Woltio, Eichstadio, Reisigio. (Firmant annis omnes mei et Pottierii.)

illa quidem et admodum speciosa, cum etiam apud Ovid. Her. 4, 405. Met. 8, 342. atque alibi vv. annis et armis confundantur. Et sane luculentum pergravis oneris militibus Romanis impositi exemplum praebet Liv. Epit. 57. Non tamen satis perspexerunt, Codicum lectione significari id, quod hic vel maxime requiritur, militis condicionem post certum stipendiorum numerum magna cum molestia permanentem, cum iam spe sese locupletandi destitutus est: Bouhierii vero coniectura, memorata primum a Sanadono, deinde ex huius commentario a Gesnero

singuli homines unum dumtaxat vi- | mendavit coniectura armis, facilis tae genus sibi deligere solent. laudet] ut apud Himerium 1. 1. uazapisa. Ceterum ex praecedenti | nemo subintelligendum est quisque, ut Cic. de Or. 3, 44, 52: Nemo extulit eum verbis, qui ita dixisset, ut qui adessent intelligerent, quid diceret, sed contempsit eum, qui minus id facere potuisset. (Sic etiam Graeci. Plato de Rep. 2. p. 366. D: Tov με ἄλλων οὐδεὶς ἑκὼν δίκαιος, ἀλλ' ὑπὸ ἀνανδρίας - - ψέγει τὸ ἀδικεῖν, ἀδυνατῶν αὐτὸ δρᾷν. Η.) Juven. 6, 47: cum furem nemo timeret, (sed quisque) Caulibus aut pomis et aperto viveret horto. versa] «prorsus opposita et contra-|(4752.), notionem molestiae interria suis studiis.»>

di

4. 5. gravis annis] Sophocl. Oed. Tyr. 47: οἱ δὲ σὺν γήρα βαρεῖς Teons. Theocr. 24, 100: лohoto Bagús aɛ ¿ov ¿viavrois. Virg. Aen. 9, 246: Hic annis gravis atque animi maturus Aletes. (2, 435: aevo Jam gravior.) Liv. 7, 39: graves iam aetate (milites). Intellige militem, cui vel ratio vel fors hoc vitae genus obtulerit. Is stipendiorum initio ex praeda vel ex agris assignandis divitias se paraturum aliquando sperarat; at post complura stipendia, cum iam aetate provectior necdum dives factus est, propter id ipsum, quod pristinae eius vires continuis illis laboribus, quibus vacare debebant milites Romani, aliquanto imminutae sunt, omni maioris quaestus spei renuntiandum esse videt, ideoque invidet mercatori, qui eodem vel minore etiam tempore | locuples evasit. Recte lahnius: «Significat poëta non annos vitae, sed annos militiae.» Multis se com

|

dum desinentis, veluti, cum extra agmen in castris, vel in praesidio alicubi est; praeterea cum haud perpetui temporis onere prorsus pugnare v. armis monstrat v. iam (bereits), quod aut omittendum aut cum v. simul permutandum erat; iam enim manifesto non defatigationem requiete facile levandam, sed debilitatas in perpetuum vires significat. (Bouhierii armis probabat etiam Reisigius, et assentitur criticus eius, Teuffel, in Iahnii Annal. T. 32. pag. 349 sqq., cui respondet ibidem Iahnius, inter alia haec dicens: Natürlich ist unter dem miles annis gravis nicht ein altergrauer Greis zu verstehn, sondern die Worte sind eben nur in relativer Beziehung auf den Kriegsdienst zu deuten und von einem solchen Lebensalter zu verstehen, wo das Kriegsleben beschwerlich und die Kräfte stumpf zu werden anfangen. Ein alter Soldat und ein alter Greis sind zwei sehr verschiedene Menschen, und doch

-

Miles ait multo iam fractus membra labore.

Contra mercator navem iactantibus Austris:

Militia est potior. Quid enim? Concurritur: horae
Momento cita mors venit aut victoria laeta.

Agricolam laudat iuris legumque peritus,

6. navem bSc et Bentl., ut constanter est apud Ciceronem: navim Bdp,LCtFM. - 7. quid enim, superscr. «vel quid ni», d. 8. Momento cita BbScdp, Bentleii Codices omnes, CtF: Momento aut cila ex quattuor Codd. L, Bentleius, M.

kann man von beiden gravis annis | mento unius horae caesus Samnis. sagen.) — fractus] ut Virg. Aen. 2, | 43: fracti bello. Nonnullorum explicationi, Horatium loqui de lassitudine die aliquo ex laboribus bellicis orta, sed brevi temporis spatio post quietem ac somnum decedente, prorsus, ut diximus, adversatur v. iam; deberet enim esse: «cum aliquando est fractus labore,» ut taceam de vv. gravis annis.

Plut. Aemil. Paul. c. 27: pas más uopio. cita] V. aut, quod recentiores plerique ante hoc adi. inserunt, vel ex optimorum Codd. auctoritate reiiciendum, est ex solitis illis mediae aetatis glossis scholasticis, inter lineas primum adscriptis. «Nequaquam leg. Momento aut cila; animus enim nautae abiectus in his est considerandus, cui iam paene desperata salute ista tranquillitas ambigendi non convenit.» REISIG Commentat. Oed. Col.

6-8. mercator] Europos, qui ipse merces emit in Asia puta et Aegypto Romamque apportat, diversus et a negotiatore et a propola. | p. 246. Cfr. Hand Tursell. I. p. Austris] Seneca Ep. 44: Cum pe- | teres Siciliam, traiecisti fretum. Temerarius gubernator contempsit Austri | minas: ille est enim, qui Siculum pelagus exasperet et in vertices cogat.

Quid enim?] quasi sequeretur «contra dices, obiicies?» Est ex sermone quotidiano, ut tí yáo; πῶς γὰρ οὔ; Apud Ciceronem semper sequitur altera interrogatio. De Finn. 2, 22, 72: Quid enim? fortemne possumus dicere eundem illum | Torquatum? Ibid. c. 28, 93: Quid enim? summus dolor plures dies manere non potest? Sic h. 1. dicere licebat: Quid enim? (quidni?) Nonne concurritur cet.? Cfr. Hand Turs. II. p. 386. (Was ist's denn?) — horae Momento] «puncto temporis.» SCHOL. Epp. 2, 2, 172: puncto-mobilis horae. Liv. 5, 7: horae momento simul aggerem ac vineas incendium hausit. Id. 9, 46: mo

536., qui aut semel positum vertit oder auch; sicque est infra v. 72. et v. 101. Quod autem ominosum et infaustum esse sine duplici part. disiunctiva dicit Bentleius, id, puto, satis avertitur statim subiectis vv. aut victoria laeta. Nec vero comparari debebat Catull. 64, 102: Aut mortem oppeteret Theseus aut praemia laudis. Hand 1. 1. confert Liv. 24, 43: hic vincendum aut moriendum, milites, est, ubi primum hosti occurristis. Demosth. Lept. §. 83: ὑπὲρ ὧν ἐκεῖνος (Χαβρίας) ᾤετο dεīv ảлovýσzeiv ỷ vixặv. Antithesis autem, quam quisque per se facillime sentit neque fortasse explicatione eget, haec est: «cum ego mercator saepe multas per horas, interdum per integros dies, anxie conflictari debeam cum procellis, diuturno mortis periculo expositus.»>

Sub galli cantum consultor ubi ostia pulsat.

Ille datis vadibus qui rure extractus in urbem est,
Solos felices viventes clamat in urbe.

Cetera de genere hoc - adeo sunt multa loquacem Delassare valent Fabium. Ne te morer, audi,

40. cantu sex Pottierii.

42. cantat Bd, laudat p.

40

«fortiter ac praefracte contendit » ; ut Sat. 2, 3, 430: Insanum te omnes pueri clamentque puellae. Epp. 2,

Alii non prorsus necessario hoc pro dypotzias signo habent, ut est sane μεγάλῃ τῇ φωνῇ λαλεῖν apud Theophr. Char. 4, 4. Plaut. Most. 4, 4, 6: Quid tibi, malum, hic ante aedes clamitatio est? An ruri censes te esse? Abi rus. (Memorabilis est lectio Cod. antiquiss. B: cantat; dictum hoc esset, ut apud Graecos saepe usurpatur vuveiv, verum ortum puto ex v. cantum.)

-

9-12. iuris legumque peritus] Non legibus dumtaxat ius continetur, sed etiam senatus consultis, edictis magistratuum, responsis prudentum.-4, 80: clament periisse pudorem. consultor] qui, litem adversus quempiam agens, iureconsultum, virum aliquem primarium civitatis, in atrio domus suae in solio sedentem, primo mane adit, ut sibi de iure respondeat actionumque formulas praescribat. In gallicinii tempore ridícula hyperbole inest, ut in illis Cic. pro Muren. 9, 22: Vigilas tu (Sulpici) de nocte, ut tuis consultoribus respondeas; ille (L. Lucullus), ut eo, quo intendit, mature cum exercitu perveniat. Te gallorum, illum buccinarum cantus exsuscitat. Cfr. Epp. 2, 4, 403: Romae dulce diu fuil et sollemne reclusa Mane domo vigilare, clienti promere iura. Ovid. Am. 4, 43, 49: Atque eadem (Aurora) sponsum consulti ante atria mitvadibus] Vas in re iudiciali proprie appellatus est is, qui pro altero vadimonium promittebat (Varro L. L. 6, 74.), id est, qui apud praetorem spondebat reum in iudicium sisti. Rusticanus igitur Romanus, invitus quidem, sed ne vadimonio deserto litem amitteret, in Urbem se conferre coactus, eius incolas alta voce vel ideo felices praedicat, quod praeter multa alia vitae gaudia longe commodius negotiis forensibus operam navare possint, ipse cum propterea tantum temporis perdat. clamat]

tis cet.

43-49. Cetera de genere hoc] Transitus est Lucretianus 4, 590: Cetera de genere hoc monstra ac portenta loquuntur. 5, 38. In prosa or. quae sunt huius generis. Cic. Tusc. 4, 7, 16: et si quae sunt de genere eodem. Delassare] Rarius hoc verbum dupliciter interpolatum est: Ut lassare queant Io. Sarisb. de Nugis Cur. 4, 43. fortasse memoriter; Lassare ut valeant Ed. Ascens. Praeterea post adeo sunt multa necessario requiri putabant ut; sed quod Horatius scripsit quotidianum sermonem egregie refert. Fabium] «Fuit Fabius (Maximus PORPH.) eques Romanus Narbonensis, qui aliquot libros pertinentes ad Stoicam philosophiam conscripsit. Hic autem Fabius Pompeianas partes secutus est et cum Horatio de disciplinis saepe contendit.» ACR. Spohn intellexit de eo, quem M. Fabium