Imágenes de páginas
PDF
EPUB

e di miglior gufto, non è altra, fe non che effi ebbero nuove cose da trattare: il che li prefervò dall' affettazione, in cui fi cade per l'ordinario quando fi vuol trattare in nuova maniera le cofe già prima trattate e did venuti comuni. Fu quella un epoca gloriofa non meno all' Italia generalmente, che alla Toscana, alla quale gli occhi delle altre nazioni furono allora rivolti. Non tragedie, non romanzi, non novelle, come prima, ma lumi straordinarj di cose fifiche, ed astronomiche e no vità di invenzioni meccaniche occuparono allora gli in gegni Toscani. Il Galileo ebbe il principale onore, fica come ebbe i più gran travaglj a foftenere. Nè io vol glio diminuirgli la lode, o disputare il merito delle inf venzioni all' academia da lui o inftituita o animata, per accrescerlo ai Tedeschi, o ai Romani. Ma quelle ftrepitose scoperte, quel nuovo fiftema aftronomico che gli causarono le decantate persecuzioni, erano il frutto di un libro stampato in Roma cent' anni prima da un Tedesco chiamato a Roma dallo Schomberg Segretario di ftato di Leon X; e forse ancora delle conversazioni scientifiche del principe Cefi alle quali è certo che il Galileo interveniva. Leopoldo de' Medici prese genio alle cofe fifiche e alle fcienze come il fuo fratello Ferdinando II. gran Duca. Il Galileo che era nato veramente per tali cofe ve li riscaldò. Si fecero esperienze che recarono fodisfazione a que' Principj, e onore alli sperimentatori. Tutti gli ftudj fi trovarono rivolti alle scienze, e nell' esporne i principj, le conseguenze e le esperienze, che i Fiorentini chiamarono Cimenti, non fi avea bisogno di pompofa eloquenza. Che maraviglia però fe il Galileo, che poco fi piccava di belle lettere, benchè leggeffe l'Ariofto, e il Berni, per divertirfi, si teneffe lontano dal figurato ftile che avea occupati tutti coloro, che attendevano alla poesia, o alla eloquenza? Il conte Magalotti eletto poi per fegretario, e fponitore

delle

delle esperienze e che si pregiava di bella letteratura, ebbe essai a penare per sostenere il carico, che gli venne addoffato forfe perchè contrastava tra la femplicità e l'eleganza. Si crede perciò che vi riuscisse meno bene di quello che avrebbe fatto il Viviani, il quale avrebbe forse avuto minor tentazione di fare il rettorico. Vi fu chi diede alli Spagnuoli ed ai Francefi la colpa del cattivo gusto che allora fi fparfe in Italia. Qualche apparente ragione ne dava il vederlo più comune nelle province che aveano commercio o corrispondenza con gli Spagnuoli, e dal saperfi che il cavalier Marini fu in Parigi allorchè il Bartas era riguardato qual principe del Parnallo Francefe. Io non credo che tai querele siano fondate. Ma con meno ragione i Francefi accusarono gli Italiani d'avere loro comunicato quel gusto. La serie de' fatti lo farà manifefto,

[ocr errors]

IV. Frans

IV.

Franzos e n.

de Thou.

Jacques Auguste de Thou, geb. zu Varis 1553', geft. 1617) behauptet eine zu ehrenvolle Stelle unter den neuern Geschichtschreis bern, als daß er hier zu übergehen måre, obgleich seine mit Recht überall geschäßte Geschichte seiner Zeiten ursprünglich in lateinis scher Sprache geschrieben ist. Die klassische Reinheit seines Styls macht jedoch nur eins von den vielen, und zum Theil wes fentlichern, Verdiensten dieser Arbeit aus. Die erzählten Beges benheiten, an denen er selbst nicht geringen Antheil hatte, find schon an sich äußerst wichtig; aber sie sind auch von ihm mit größter Sorgfalt entwickelt, und mit ausnehmender Treue und Pars theilosigkeit vorgetragen. Bei aller Umständlichkeit, mit der er manche, an sich felbft minder erhebliche Begebenheiten erzählt, verliert doch sein Vortrag nie die ihm eigenthümliche Haltung und Würde. Ihn ganz nach seinem Werthe zu schäßen und liebzugezwinnen, muß man indeß das ganze Werk, oder wenigstens größer und vollständigere Theile desselben lesen, als der folgende ist, wels cher den Anfang seiner Beschreibung von den Unruhen der Wals denser enthält. Hier lese man nur noch folgende schöne Erklärung feiner Gesinnungen in einer Grabschrift, die er sich selbst in seiner lehten Krankheit entwarf:

Mihi veritatis cura vitae commodis

Antiquiorque cariorque fuit;

Nulli facto, voce nulli iniurius,

Iniurias patienter aliorum tuli.

Tu quisquis es, qualis, quantusque, o bone

Si cura veri eft ulla, fi pietas movet,

A me meisque iniuriam, quaefo, abftine,

Ad Truchefios redeo, qui glade a Pragellenfibus illata

irritati, deque iniuria apud Sabaudum conquesti ab

[ocr errors]

eo muniendae Sanmartineae arcis a noftris ante XX ani

nos

nos destructae mandatum impetrant: in qua constituto praefidio vicanos divexerant, Dum festinatis operibus locus munitur, illi Nicaeam, quo ad principem venerunt, dum animi gratia in mare fecundum littus excurrerent ab actuaria nave circumventi cum aliis in miferam fervitutem abducuntur, ex qua poft varios et contumeliofos cruciatus vix tandem celata nobilitate fe redemerunt. Incidit fub idem tempus, ut Sabaudus ipfe graviter aegrotaret, quod nonnihil laxamenti Valdenfium rebus attulit. Nec multo poft Philippus Sabaudus Raconii comes homo bonus et patriae quietis admodum ftudiofus in inferioris Angruniae partes defcendit, et non fine magna adstantium adımiratione concioni, quae tunc forte habebatur, interfuit:« qua benigne audita paftores fevocat, et pauca de principis aegritudine praefatus nequaquam istas persecutionum procellas illius iuffu excitatas, affirmat, rogatque eos, rationem inirent,qua ipfius animus mitigari poffet; ad quae verba non aliam fe rationem videre refpondent, quam fi ipfi de vicanorum innocentia conftet. Ob id antea Carolum Lufernae comitem ei libellum offerri curaffe, quo capita fuae confeffionis continebantur; sed nefcire an ad illum perlatus fit, proinde orare ipsum obnixe, ut in miferorum hominum gratiam eodein officio apud principem perfungi dignetur, oblatisque tribus libellis, unum principi, alterum Margaritae uxori, in cuius aequitate magnum praefidium ponebant, tertium Senatui tradi petunt. His acceptis et re in principis confilio agitata, Raconius Iunio exeunte cum L. Cofta Trinitatis comite ad Convallenses redit, et profeffionem quidem eorum Romam missam ait, ad eamque responsum propediem expectari. Tum poft levem cum paftoribus velitationem fyndicos: rogat, num folemne facrum inter eos celebrari iubenti Sabaudo repugnaturi, et theologos, qui ad ipfos docen

per

7-1

dos

dos ab eo mitterentur, admiffuri, et audituri effent, ceffantibus interea ipforum concionatoribus, cum ad primum negarent, ad fecundum conditionem adiicerent, fi Dei verbum pure exponerent, ad tertium prorfus repugnarent, illi a Principe mandatum promunt, quo iubebantur vicani à fua ditione pastores externos quamprimum expellere, quaefito colore quod illi de hoftili adverfus principem animo fufpecti ellent. Cum nihil obtineri ea via potuiffet, rurfus edicta contra Valdenses renovantur, et leverae punitiones magis ac magis recrudefcunt. Inde missa Germanifanum cohors, qui vicus eft in Perufia valle. Captus pastor cum multis aliis, qui lento igne cremati funt: vicani bonis fpoliati domos fuas deferere, et in vicinos montes ad tempus concedere coguntur. Tandem cotidianis Pinarolenfium fodalium iniuriis adacti, confilio a paftoribus exquifito et venia petita ad vim repellendam fe comparant, moniti, ut quantum in ipfis ellet, fanguini parceretur; verum fuintis femel armis ab offenfis ac longa patientia exacerbatis fruftra modum exigas. Cum igitur Angronii in monte Germanifano oppofito fegetibus demetendis Quintili instante operam darent, audito fcloppetariorum Sangermano venientium ftrepitu, ftatim figno dato arma expediunt, et per fummà et ima montium conglobati undique accurrunt, ex quibus L circiter locorum gnari praeda onuftos milites qui CXX erant, magno impetu aggrediuntur, et fundunt, tergis fugientium eo usque inhaerentes, donec ad pontem Clufoni impofitum venere, cuius aditu interclufi pars fe in fubiectum flumen praecipitavit, pars ferro periit, paucis admodum elapfis: mox ad gladiorum crepitum confluentibus plus CD e fuo numero, victores impetu capiunt Pinarolenfe coenobium, quod haud amplius milliari abeft, petiere, et foribus effractis focios, qui crudeliter illic captivi attinebantur, Beis. Samml. 8. B. 2. Abth. Xa

cufto.

« AnteriorContinuar »