6. Naar en hovedsætning föies asyndetisk til det frgd, saaledes at det fölgende udsagn slutter sig dertil som umiddelbar fortsættelse uden nogen væsentlig pause i foredraget.

Hákon fór norðr til þrándheims, var hann þar til konungs tekinn; váru þeir Eiríkr um vetrinn báðir konungar í Noregi. En eptir um várit dró hvárrtveggi her saman; varð Hákon miklu fjølmennri; sá Eiríkr þá engan sinn kost annan en flýja land, fór hann þá á brott med Gunnhildi konu sína ok born þeira (Eg. 212, 20). Þórólfr Kveldúlfsson ok Eyvindr lambi kómu um haustit heim ór víking, fór þórólfr til føður sins, tóku þeir feðgar þá tal sín í milli, spyrr þórólfr eptir, hvat verit hefir í erendum þeira manna, er Haraldr sendi þagat (Eg. 15, 8). þá gipti Eiríkr Vagni Ingibjorgu dóttur Þorkels leiru ok fekk honum langskip gott med ollum reiða ok fekk honum skipan til; skildust þeir hinir kærstu vinir; ferr þá Vagn heim sudr til Danmerkr, varð hann síðan ágætr maðr, ok er mart stórmenni frá honum komit (Hkr. 160, 29).

Det forekommer mig, at der neppe kan være tvil om, at i dette tilfælde ok simpelthen er udeladt.

Föies et nyt verbum til et för nævnt subjekt, skal det egentlig tilknyttes med ok; f. ex. þá kom þar dróttning til hans ok skenkti honum sjálf ok lokkaði hann mjok til at drekka ok var hin blíðasta (Hkr. 161, 18). Men der siges ogsaa asyndetisk: Þórólfr kom af fjallinu ofan í Vefsni, fór þá fyrst til bús síns á Sandnes, dvaldist þar um hríð, fór norðan um várit með leiði sínu til Torga (Eg. 42, 14).

Paa samme maade tilknyttes en ny sideordnet hovedsætning egentlig med ok, f. ex. Magnús konungr fór um haustit alt austr til landsenda, ok var hann til konungs tekinn um alt land, ok vard alt landsfólkit því fegit, er Magnús var konungr orðinn (Hkr. 518, 34), men der er intet til hinder for at udelade ok, og udtrykket bliver da:

Magnús konungr fór um haustit alt austr til landsenda; var hann til konungs tekinn um alt land; varð alt landsfólkit því fegit, er Magnús var konungr ordinn.

Det udsagn, hvortil en sætning med foranstillet verbum saaledes slutter sig, kan være adskilt fra denne ved en mellemkommende parenthetisk indskydelse, men den eiendommelige ordstilling vækker dog forestilling om en nær forbindelse med, hvad der tidligere er sagt, f. ex.

En at skilnaði þeira Arinbjarnar ok Egils, þá gaf Egill Arinbirni gullhringa þá tvá, er Aðalsteinn konungr gaf honum ok stóð mork hvárr, en Arinbjorn gaf Agli sverd þat, er Dragvandill hét þat hafði gefit Arinbirni Þórólfr Skallagrímsson, en áðr hafði Skallagrímr þegit af þórólfi bróður sínum, en þórólfi gaf sverðit Grímr lođinkinni, son Ketils hongs. þat sverð hafði átt Ketill hongr ok haft í hólmgongum, ok var þat allra sverða bitrast skildust þeir með kærleik hinum mesta, fór Arinbjorn heim í Jórvík til Eiríks konungs (Eg. 226, 9 fgg.).

Saaledes navnlig efter en kortere eller længere direkte eller indirekte tale.

Kálfr svarar: "Ekki tók øx mín til hans"; gekk hann þá í brott ok til hests síns, hljóp á bak ok reid leið sína (Hkr. 525, 28). Ástríðr svarar: "Allir þeir menn, er nokkurir hreystimenn vilja vera, munu ekki æðrast um slíkt En ef menn hafa látit frændr sína með hinum helga Ólafi konungi, eða sjálfir sár fengit, þá er þat drengskapr at fara nú til Noregs ok hefna þess" kom Ástríðr svá orðum sínum ok liðveizlu, at fjoldi liðs varð til með Ástriði at fylgja honum til Noregs (Hkr. 516, 11 fgg.). Sveinn konungr Alfífuson var þá staddr á Sunnhordalandi, er hann spurði hersogu þessa; lét hann þegar skera upp heror

átti konungr þá þing ok tal við bændr ok bar þá upp erendi sín, sagði svá: at hann vill halda til móts við Magnús konung, son Ólafs konungs, ok halda við hann orrostu, ef bondr

vilja fylgja honum; mælti konungr heldr skamt (Hkr. 517, 33 fgg.).

Naar en persons ord först anföres paa indirekte maade, men der saa gaaes over til direkte tale, kan ved constructio ad sententiam den direkte tale indledes med en sætning, hvori verbet sættes foran subjektet.

-

Egill segir, at ekki var ort; "hefir hér setit svala ein við glugginn ok klakat í alla nótt, svá at ek hefi aldregi bedit ró fyrir" (Eg. 221, 9). Konungr segir, at Arinbjorn hefði lengi fylgt mjok málum Egils; "hefir hann notit þín at því, er ek hefi látit hann vera hér í landi” (Eg. 187, 4) 1).

7. Endelig kan udenfor de ovenfor nævnte tilfælde verbalformerne er, var, mun, sjeldnere hefi, hafða v. s. v. sættes först i sætningen foran subjektet eller et andet sterkere betonet ord 2).

1) Naar det stundom kan synes mindre naturligt at tænke sig ok udeladt (f. ex. þá varði Sigmundr uppgonguna, en þeir Þórir ok Einarr hlupu til skips þeira Þrándar; helt þar annarr maðr festi, en annarr var út á skipi Flat. I 551, 20), er at merke, at i det gamle sprog ofte sætninger forbindes med ok, hvor vi nu ikke vil bruge saadan koordination; f. ex. síðan gera þeir svá ok fundu þar likama Skarphéðins, ok hafði hann stađit upp við gaflađit (Nj. 132, 31) eigi skal þat, segir Flosi, ok eru slíkt heimskir menn, sem þú ert (Nj. 130, 95).

ok udelades altid som forbindende konj., naar ok sættes inde i sætningen som adv. ogsaa þrándr lét bjóða Þuríði Meginekkju sættir ok sonum hennar; varð ok ekki af því, at synir Sigmundar leitaði trausts vid Noregs hofdingja (Flat. I 555, 12). eptir þessa áminning skipaðist konungr vel við, fluttu ok margir þessi orð fyrir konungi (Hkr. 528, 1).

2) Om rigtigheden af denne regel er jeg ikke paa det rene. De fleste exempler, som kan henföres hertil, kan forklares efter det frgd, navnlig efter 6, tildels efter 2. Dette gjælder dog ikke udtryk som Fsk. 138, 34; Hkr. 474, 11, hvor en direkte tale begynder paa denne maade. Ogsaa Nj. 130, 16 synes det mig rigtigere at læse: Skarphéðinn mælti þá: Er þér hér nú minjagriprinn, end som Gíslason har: Skarphéðinn mælti: þá er þér hér nú m. Maaske har man her en eiendommelig anvendelse af, hvad der er anfört under 3, saaat verbet er stillet först for at give udtrykket et sterkere præg af tilforladelighed (altsaa: det var ganske sikkert nordmændenes konge bönderne fortjener ganske vist, at etc.).

skulu vit bræðr vera búnir ok boðnir til slíks, sem þér vilit okkr til nýta. Hafði faðir okkarr hér lengi konungs sýslu; varð honum þat vel í hondum. Er ydr, konungr! vandsettir hér menn yfir til forráða, því at þér munut hér sjaldan koma sjálfir (Eg. 36, 15). Arinbjorn svaraði: eigi er hann á mínu skipi. Munu þér ok konungr! brátt mega þat sjá. Eru þeir einir hér innan bords, er þér munut kenna (Eg. 194, 7). skulut þér, segir hann, hér vera ok sjá þau tíðendi, er hér gerast - er yðr þá eigi segjandi saga til —því at þér skulut frá segja ok yrkja um síðan (Hkr. 475, 11). þeir svoruđu konunginum: Var þat Nordmanna konungr (Fsk. 138, 34). þá krafði hann sér hljóðs ok mælti síðan: Hafa bændr verðleik til þess, at svá væri gert (Hkr. 474, 11). bjóđit monnum log ok landsrétt, drepit nidr herorinni mun hon enn eigi víða hafa farit yfir landit, því at stund hefir skomm verit sendit menn ydra etc. (Hkr. 318, 30).

Saavidt jeg har iagttaget, skulde disse regler for verbets stilling i udsagnssætninger være i det væsentlige udtömmende 1). Men en klar opfatning af forholdet vanskeliggjöres ofte ved den interpunktion, som anvendes i udgaverne. Der sættes i mange tilfælde punktum foran en sætning, som begynder med et verbum med efterstillet subjekt, hvor der dog ikke naturlig skal være nogen större pause i talen; omvendt findes kommå foran sætning med först stillet subjekt, hvor der rettere skulde staa punktum. Jeg tror, at hvis man forelæser en god sagatext efter en tegnsætning, der er afpasset efter de ovenfor opstillede regler, vil man faa en paa

1) Stundom kan et verbums begyndelsesstilling være begrundet i, at et vers foresvæver forfatteren; f. ex. vex viðarteinungr einn fyrir vestan Valholl (SE. 37, 6). I ordsproglige udtryk kan verbet sættes först forat frembringe en iörefaldende alliteration; f. ex. lifa ord lengst eptir hvern (Konung. 50, 23).

lideligere forestilling om de gamle sagafortælleres mundtlige foredrag.

II. Viljesætninger.

1. Naar pron. tilföies ved imperativ, bliver det enten suffigeret eller sat bagefter verbalformen; foran sættes det kun, naar det særlig udhæves, dog neppe uden sætningen indledes med en.

láttu þér nú verda hofdinglega við þenna mann (Eg. 217, 19). gakk þú nú á skip þitt (Eg. 192, 19). takit ér yðr nú họfðingja (Nj. 124, 28). forum vér á brutt (Eg. 191, 24).

ek vil bjóða fé fyrir mann þenna, til þess at hann haldi lífi sínu ok limum, en þér, konungr! skipit ok skerit um alt annat (Hkr. 357, 15). þá mælti Skrýmir til þórs, at hann vill leggjast niðr at sofna; en þér takit nestbaggann (SE. 29, 28). en þú, Egill! hátta svá ferðum þínum (Eg. 224, 20). en þú flý eigi, þótt lið sé gort til þín (Jomsv. 61, 35).

2. Ved opfordrende konjunktiv stilles ogsaa alm. verbet foran subjektet, men subjektet kan sættes först, naar der ligger eftertryk derpaa.

hafi þik allan troll; standi menn upp ok drepi hann (Mork. 43, 13). skjótr er dómr minn: flýi hann af landi (Hkr. 644, 22). ráði guð fyrir lífi mínu (Hkr. 210, 3). þér elskudut dauđa, sé þér glataðir (Hom. 63, 24). troll hafi þína vini (Nj. 36, 5). guð þakki yðr (Kgs. 8, 8). qll heipt ok reidi takisk frá ydr (Hom. 43, 9). ek mun eptir vera, en Jakob fari (Hkr. 319, 2).

Sættes et underordnet sætningsled eller et adv. el. lignende först i sætningen, kommer altid verbet foran subjektet.

lofaðr sér þú guð, dróttinn minn (Nj. 106, 26). öllum monnum sé þat kunnigt (Mork. 131, 19). en þó verði þinn vili (Hom. 111, 15).